/28.08.2022/

O co chodzi z porozumieniem nuklearnym z Iranem?

21 lipca 2022 r. Unia Europejska przedstawiła projekt końcowej umowy. Od tego czasu Iran przedstawił swoją odpowiedź, domagając się dalszego złagodzenia sankcji i udzielenia gwarancji, na co Stany Zjednoczone nie chciały się zgodzić. Jednak z upływem czasu wszystkie strony zaczęły coraz bardziej zgadzać się na warunki przedstawione 21 lipca przez Unię Europejską. Projekt ten zakłada "cztery kroki".

Krok 1 - Jeśli dojdzie do podpisania umowy, zbierze się Wspólna Komisja, bez początkowego udziału Stanów Zjednoczonych. W tym czasie Unia Europejska i Iran będą mogły zawrzeć dodatkową umowę, aby za zniesienie blokady irańskich funduszy uzyskać uwolnienie zachodnich więźniów przetrzymywanych przez Iran. Prezydent Joe Biden ze swojej strony wycofałby trzy rozporządzenia wykonawcze dotyczące Iranu, a także wtórne sankcje wobec 17 banków - uwolniłoby to ponad 7 mld dolarów należących do Iranu. W zamian za to Iran zaprzestałby wzbogacania uranu do 60% i zmniejszył wzbogacanie do 20%, oraz pozwoli Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej na wznowienie monitorowania irańskich obiektów jądrowych.

W Stanach Zjednoczonych umowa dotarłaby do Kongresu, gdyż amerykańskie prawo wymaga, aby każda umowa znosząca sankcje wobec Iranu została poddana przeglądowi przez Kongres i Senat, a do tego czasu Biały Dom nie może znieść sankcji. Jeśli Kongres odrzuci umowę, Biden może zawetować tę decyzję, co jest mało prawdopodobnym scenariuszem, gdyż byłoby ryzyko odrzucenia prezydenckiego weta większością dwóch trzecich głosów. Prezydent Joe Biden może obawiać się takiego scenariusza. Istnieje więc szansa, że większość Kongresu USA sprzeciwi się porozumieniu, zwłaszcza, że w Stanach Zjednoczonych rosną obawy, że Rosja wykorzysta Iran jako sposób na ominięcie sankcji nałożonych na nią w wyniku agresji na Ukrainę.

Krok 2 - Kolejny krok we wdrażaniu umowy nastąpi 60 dni po zawarciu porozumienia. Byłby to czas potwierdzenia zawartej umowy.

W tym czasie Rada Bezpieczeństwa ONZ i Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej zostaną powiadomione o powrocie do irańskiego porozumienia nuklearnego (INARA). Stany Zjednoczone dałyby Iranowi jednorazowe zwolnienie z sankcji w zakresie sprzedaży 50 mln baryłek ropy i zezwoliłyby na negocjacje biznesowe w dziedzinie energetyki i lotnictwa. W zamian za to Iran zaprzestałby wzbogacania uranu do czystości powyżej 5% i rozpoczął okres przygotowawczy w celu przekazania informacji MAEA i umożliwienia agencji pełnego wznowienia monitorowania.

Krok 3 - Trzeci krok to reimplementacja umowy, czyli jej pełne wdrożenie. Nastąpiłoby to 120 dni po zawarciu porozumienia. Co najmniej 7 dni przed tą datą, Iran i Stany Zjednoczone musiałyby publicznie zadeklarować zamiar powrotu do umowy.

Do tego czasu Iran będzie musiał wypełnić swoje zobowiązania wobec MAEA dotyczące dochodzenia w sprawie wzbogaconego uranu znalezionego w niezgłoszonych obiektach jądrowych w Iranie. Oznacza to, że Iran będzie musiał udzielić MAEA wiarygodnej odpowiedzi co do źródła tego uranu, a MAEA z kolei zamknie dochodzenie. Iran wykonałby również wszystkie kroki wymagane przez umowę - zmniejszenie wzbogacania uranu do 3,67%, zmniejszenie zapasów, uszczelnienie i przeniesienie wirówek itp. - i umożliwienie MAEA wznowienia pełnego monitorowania.

W zamian za to Stany Zjednoczone usunęłyby wszystkie wtórne sankcje nałożone na Iran i uzgodnione oznaczenia terrorystyczne - nie objęłoby to Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej - i wyjaśniłyby przedsiębiorstwom, co oznacza zniesienie sankcji.

Krok 4 - To dzień zakończenia całego procesu - nadejdzie on 165 dni po podpisaniu umowy. W tym dniu wejdą w życie wszystkie ograniczenia nuklearne i nastąpi zniesienie sankcji. Stany Zjednoczone zniosłyby z Iranu embargo na broń konwencjonalną i umożliwiły rozwój handlu z tym krajem, w zamian za co Iran usunąłby pozostałą infrastrukturę wzbogacania.

I co dalej?

W 2024 r. zaczną wygasać ograniczenia na badania i rozwój zaawansowanych wirówek, a w 2025 r. wygaśnie mechanizm sankcjonowania, który przywraca wszystkie sankcje nałożone na Iran, jeśli ten naruszy umowę. Od 2026 do 2028 stopniowo wygasną ograniczenia w korzystaniu z wirówek, w tym zaawansowanych. W 2030 r. umowa z Iranem całkowicie wygaśnie. Oznacza to, że po 2030 r. Iran będzie mógł bez ograniczeń wzbogacać uran, gromadzić jego zapasy, budować reaktory ciężkowodne lub plutonowe.

Widząc zagrożenie ze strony proponowanego porozumienia nuklearnego z Iranem, izraelski rząd skoncentrował swoje działania na kilku frontach. Po pierwsze, kontynuowany jest dialog ze Stanami Zjednoczonymi, aby w ten sposób spróbować wpływać na stanowisko innych zachodnich państw, z naciskiem na Wielką Brytanię i Francję. Ponadto Izrael próbuje przekonać strony do zmniejszenia korzyści ekonomicznych dla Iranu poprzez opóźnienie zniesienia sankcji. Izrael planuje również kontynuować tajne działania agencji wywiadowczych w celu udaremnienia irańskiego programu nuklearnego, a także ściśle śledzi przypadki naruszenia przez Iran porozumienia. Będzie to szło w parze z budowaniem zdolności Sił Obronnych Izraela do uderzenia na Iran. Kontynuowane są także prace nad budową regionalnej architektury bezpieczeństwa, która obejmuje współpracę z krajami Bliskiego Wschodu i innymi krajami graniczącymi z Iranem.

- Opracowanie na podstawie The Jerusalem Post.