Irgun (Irgun Tzva'i Le'umi
- Narodowa Organizacja Zbrojna) była żydowską podziemną
organizacją zbrojną, powszechnie nazywaną Etzel.
Organizacja powstała w kwietniu 1931 roku
w Jerozolimie, gdy grupa rewizjonistów odłączyła się od żydowskiej
organizacji militarnej Haganah.
Jej program stworzył Ze'ev Jabotinsky
(1880-1940), który powiedział: "każdy Żyd ma prawo przyjechać
do Palestyny; tylko czynny odwet powstrzyma Brytyjczyków i Arabów;
tylko żydowskie siły zbrojne stworzą państwo żydowskie."
Politycznym i duchowym przywódcą Irgunu był Avraham Tehomi (1903-1990).
Irgun zdecydowanie odciął się od socjalistycznej
ideologii Hagany i odrzucił szeroko rozpowszechnioną
strategię powściagliwości. Opowiedział się za zdecydowanym użyciem
militarnej siły w obronie Żydów w Palestynie.
Głównymi celami działania Irgunu
były:
- dostarczenie nie-socjalistycznej
alternatywy dla Organizacji Syjonistycznej.
- wyeliminowanie lub
zmniejszenie niebezpieczeństwa arabskich ataków na
żydowskie
cele, oraz przeprowadzanie bezwzględnych odwetów za
każdy
taki atak.
- położenie kresu
brytyjskiej obecności w Palestynie i utworzenie państwa
żydowskiego.
Grupa formalnie przyjęła nową nazwę Irgun
(Etzel) dopiero w 1937 roku.
Swoje radykalne działania Irgun rozpoczął
9 listopada 1937 roku, kiedy w arabskim ataku na kibuc Kiryat
Anavim zginęło 5 Żydów. Od tego momentu Irgun rozpoczął serię
odwetowych ataków, w których do września 1939 roku zginęło 250
Arabów.
Grupa prowadziła równoczesne działania
na rzecz nielegalnej żydowskiej imigracji do Palestyny. Pierwszy
statek Irgunu przypłynął do Palestyny 13 kwietnia 1937
roku, a ostatni 13 lutego 1940 roku. Ogółem Irgun przemycił
około 18 tys. Żydów do Palestyny.
Po opublikowaniu przez brytyjskie władze
"Białej Księgi" w maju 1939 roku, Irgun
skoncentrował całą swoją działalność na walce z Brytyjczykami.
Jednak już w 1940 roku ogłoszono rozejm i poparto wspólną walkę
z nazistami. Irgun pomagał w werbunku żydowskich ochotników
do brytyjskiej armii, a później do Żydowskiej Brygady.
W owym czasie od Irgunu odłączyła się grupa Avrahama
Sterna (1907-1942), która przyjęła nazwę Lehi i kontynuowała
walkę z Brytyjczykami.
W lutym 1944 roku Irgun zerwał rozejm
i wznowił działania antybrytyjskie. Celem ataków było zwiększenie
kosztów wojskowej obecności Brytyjczyków w Palestynie i wpłynięcie
na opinię publiczną w Wielkiej Brytanii, by zachęciła rząd do
wycofania się z Bliskiego Wschodu. Działania obejmowały ataki
na brytyjskie bazy wojskowe, posterunki policji i urzędy administracji
mandatowej. Brytyjskie władze mandatowe w odwecie rozpoczęły
kampanię przeciwko członkom Irgunu. Kilku członków organizacji
zostało aresztowanych i skazanych na powieszenie. Dowództwo
Irgunu odpowiedziało wieszając dwóch brytyjskich sierżantów.
Gdy 6 listopada 1944 roku dwóch członków
Lehi zamordowało w Egipcie brytyjskiego polityka Barona
Waltera Guinnessa (1880-1944), Brytyjczycy otrzymali niespodziewane
wsparcie ze strony żydowskiej Hagany. W wyniku serii
masowych obław, Brytyjczycy aresztowali ponad tysiąc członków
Irgunu i Lehi, znacznie osłabiając możliwości
bojowe tych grup. Ponad 100 aresztowanych Brytyjczycy przewieźli
do obozu dla internowanych w Kenii.
W październiku 1945 roku Irgun zawarł
porozumienie o współpracy z Haganah i Lehi. Powstał
wspólny żydowski ruch oporu przeciwko brytyjskim ograniczeniom
nałożonym na żydowską imigrację napływającą do Palestyny. Najsłynniejszą
akcją Irgunu był zamach bombowy na Hotel King David w
Jerozolimie (22 lipca 1946 r.), w którym zginęło 91 osób. Inną
słynną akcją był atak na brytyjskie więzienie w Akrze.
Brytyjczycy w odwecie przeprowadzili
zakrojoną na wielką skalę "Operację Agata",
podczas której aresztowano 2,7 tys. żydowskich działaczy. Brytyjscy
żołnierze przejęli także znaczne ilości broni i amunicji. W
rezultacie Haganah zerwała współpracę z Irgunem.
Oddziały Irgunu aktywnie uczestniczyły
w walkach żydowsko-arabskich, które trwały od lipca 1946 roku
do czerwca 1948 roku. Irgun uczestniczył między innymi
w masakrze arabskich cywili w Deir Yassin (9 kwietnia 1948 r.),
w której zginęło 107 Arabów. Największą samodzielną operacją
Irgunu było zdobycie Jaffy (25 kwietnia 1948 r.).
Po powstaniu niepodległego państwa Izrael,
Irgun przyłączył się do Sił Obronnych Izraela.
|