LITERATURA  -  POEZJA



  -  Literatura hebrajska
      -  Proza hebrajska
   - Poezja hebrajska







Bialik Chaim Nachman


Saul Tchernichovsky

 

 

Współcześni poeci hebrajscy łączą zewnętrzne wpływy z wewnętrzną tradycją żydowską. Dawni poeci byli ucieleśnieniem religijności narodowej Żydów, chociaż również zawierali motywy osobistych doświadczeń, które są przeważającymi u współczesnych poetów. Największy rozwój hebrajskiej poezji rozpoczął się podczas Żydowskiego Oświecenia w Europie (Haskala, 1781-1881). Wówczas to Żydzi otrzymali pełnię praw obywatelskich i nastąpiła sekularyzacja żydowskiego życia. Z końcem XIX wieku ruch Syjonizmu wzywał do przywrócenia żydowskiego życia narodowego w Ziemi Izraela. W owym czasie pojawili się słynni żydowscy poeci, którzy sami imigrowali do Palestyny. Byli to między innymi: Chaim Nahman Bialik (1873-1934) i Saul Tchernichovsky (1875-1943).

Bialik Chaim Nachman był znanym żydowskim poetą, eseistą i tłumaczem, tworzącym w języku hebrajskim. Pochodził z Wołynia. Debiutował jako poeta w 1892 roku wierszem "El Ha-Tsippor" ("Ptak"). Od 1900 roku mieszkał w Odessie. Po masakrze w Kiszyniewie napisał "Beit Ha-hareigah". W 1921 roku wyemigrował do Berlina, w 1924 roku do Palestyny. Bialik jest powszechnie uważany za odnowiciela poezji hebrajskiej. Swoją twórczością zapoczątkował nową epokę w literaturze hebrajskiej, uwalniając ją od tendencji dydaktycznych i propagandowych. Jego dzieła odzwierciedlają związek poety z ideą odrodzenia narodu żydowskiego. Zdecydowanie odrzucał gorycz żydowskiego życia we Wschodniej Europie, które podsumowywał długimi poematami epickimi jako rozdział w żydowskiej historii. Pisał także czystą poezję lirycką mającą do czynienia z miłością i naturą. Bialik był często nazywany "narodowym poetą" lub "poetą żydowskiego renesansu". Wpłynął w istotny sposób na rozwój współczesnego języka hebrajskiego. Był przewodniczącym Komisji Języka Hebrajskiego. W utworach odzwierciedla konflikty wynikające ze sprzeczności między współczesnymi wartościami i tradycją judaizmu. Pisał liryki, poematy, opowiadania, eseje oraz przekłady na język hebrajski - między innymi "Don Kichota" M. de Cervantesa. Jego największymi poematami są: "Metei Midbar" ("Śmierć od pustyni") i "Megillat Ha'esh" ("Zwój ognia"). Jego poematy zna na pamięć cała generacja izraelskich uczniów.
    Saul Tchernichowsky był hebrajskim poetą, który pisał poezję liryczną, dramaty epickie, ballady i alegorie. Poszukiwał sposobu poprawy świata żydowskiego. Usiłował wstrzyknąć w życie Żydów ducha osobistej dumy i godności, chociaż równocześnie świadomie wywyższał piękno i naturę. Tchernichowsky pochodził z Rosji. Studiował medycynę, a podczas I wojny światowej służył na froncie. Gdy wyemigrował do Palestyny, pracował jako szkolny inspektor medyczny. Wykonał wielką pracę nad stworzeniem nowych hebrajskich słów do medycyny i botaniki. Język jego poezji odzwierciedlał pokrewieństwo z hebrajskim rabinicznym. Dokonał licznych przekładów z łaciny i greki na hebrajski. Między innymi przełożył "Iliadę" i "Odyseę" Homera oraz "Makbeta" Shakespeare.
    Obydwaj - Bialik i Tchernichovsky - reprezentują okres przejściowy pomiędzy dawnymi żydowskimi poetami a współczesną generacją.

------- ------- -------

Avraham Shlonsky, Natan Alterman, Lea Goldberg i Uri Zvi Greenberg znajdują się na szczycie następnej generacji poetów. Pisali już w latach niepodległości państwa Izraela i w czasach ciężkich wojen.

Avraham Shlonsky używał w swojej poezji licznych obrazów z językową inwencją. Był szczególnie płodny jako tłumacz klasycznych poetów, zwłaszcza z Rosji.
     Natan Alterman (1910-1970) był poetą, dramaturgiem, publicystą i tłumaczem. Pochodził z Warszawy, a od 1925 roku mieszkał w Tel Awiwie. Był autorem wierszy satyrycznych komentujących aktualne wydarzenia polityczne Jego poezja charakteryzowała się bogactwem językowym i różnorodnością form poetycznych, tonów i rymów oraz metafor. W latach 40-tych był przywódcą awangardy poetów w Izraelu. Tłumaczył między innymi utwory W. Szekspira, Moliera, J.B. Racine'a. Wydał między innymi zbiory poezji: "Kochawim banutz" ("Gwiazdy na zewnątrz" - 1933 r.), dramaty: "Mishpat Pythagoras" ("Twierdzenie Pitagorasa" - 1965 r.).
    Lea Goldberg (1911-1970) była poetką, krytykiem literatury i tłumaczką. Pochodziła z Kowna, a od 1935 roku przebywała w Palestynie. Od 1952 roku była profesorem na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie. Pisała popularne liryki miłosne (sonety) oraz wiersze dla dzieci. Przełożyła na hebrajski między innymi sonety F. Petrarki oraz "Wojnę i pokój" L.N. Tołstoja.
    Uri Zvi Greenberg pisał poezję pełną gniewu i rozpaczy, używał przy tym ostrych wyrazów i mocnych stylów, ogłuszając czytelnika nacjonalistycznymi tematami i Holokaustem.

Powyżsi poeci jako pierwsi wprowadzili do hebrajskiej poezji zwroty językowe pochodzące z potocznej, codziennej mowy. Przywracając do życia stare zwroty językowe, nieustannie tworzyli nowe, dając starożytnemu językowi nową świeżość i blask.
    Żydowscy poeci z tego okresu byli najczęściej pod silnym wpływem rosyjskiego futuryzmu i symbolizmu oraz niemieckiego ekspresjonizmu, i skłaniali się w kierunku klasycznym strukturom i melodyjności starych rymów. W ich poezji pojawiały się obrazy i krajobrazy miejsc swoich narodzin (Wschodnia Europa) oraz świeża wizja nowej ojczyzny. Pamiętając skąd "pochodzą" dążyli do głębokich korzeni własnego "pochodzenia". Przeżywali dramat "bólu dwóch ojczyzn". Wiele poematów było wzmocnionych melodyjnością, a niektóre stały się pieśniami.

------- ------- -------

Pierwszą ważną hebrajską poetką była Rahel Bluwstein (1890-1931), znana częściej jako "Rachel". Pochodziła z Rosji, a od 1909 roku żyła w Palestynie. Jest autorką krótkich nostalgicznych liryków, opisujących krajobrazy Palestyny oraz życie żydowskich imigrantów. Napisała między innymi zbiory poezji: "Safiach" ("Samosiew" - 1927 r.), "Mineged" ("Naprzeciw" - 1930 r.), "Newo" (1932 r.).
    Później pojawiły się Dalia Ravikovitch i Maya Bejerano.

------- ------- -------

W latach 50-tych wyłoniła się nowa grupa młodych poetów: Yehuda Amichai, Natan Zach, Dan Pagis, T. Carmi i David Avidan. Ci młodzi poeci zrywali z kolektywnymi doświadczeniami swoich poprzedników i poddawali się swobodnej obserwacji otaczającej rzeczywistości. W swoich poetyckich stylach przesuwali główny nacisk od Puszkina i Szillera do współczesnej amerykańskiej i angielskiej poezji.
   Yehuda Amichai specjalizował się w obszernych przekładach na język hebrajski. Jego poezja charakteryzowała się ironią i metafizycznymi metaforami.
    Natan Zach (ur. 1930) był poetą, eseistą i krytykiem literatury. Od 1935 roku mieszkał w Palestynie. Był profesorem uniwersytetu w Hajfie. Jednym z przedstawicieli modernizmu lat 50-tych w literaturze hebrajskiej. Jego prace wydobyły na światło dzienne poezję liturgii żydowskiej. Był także autorem wierszy wyrażających krytykę stosunków społecznych i politycznych w Izraelu. Napisał między innymi zbiory: "Szirim riszonim" ("Pierwsze wiersze" - 1955 r.), "Szirim szonim" ("Odrębne wiersze" - 1961 r.), "Kol he chalaw we-hadwasz" ("Całe mleko i miód" - 1966 r.).
    Dan Pagis (1930-1986) był poetą i badaczem średniowiecznej literatury hebrajskiej. Pochodził z Bukowiny. W czasie II wojny światowej przebywał w hitlerowskich obozach koncentracyjnych. Od 1947 roku żył w Palestynie. Od 1956 roku był profesorem Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie. Jego wczesne utwory powstały pod wpływem estetyki R.M. Rilkego, z czasem wchłonęły elementy semantyczne i stylistyczne nowoczesnej poezji lat 50-tych. Napisał między innymi zbiory poezji: "Szeon hacel" ("Zegar cienia" - 1959 r.), "Gilgul" ("Przeobrażenie" - 1970 r.).

------- ------- -------

Współczesna poezja hebrajska obejmuje licznych poetów od 12 lat do podeszłego wieku. Reprezentantem starszego pokolenia jest Meir Wieseltier, którego prosta dykcja odrzuca romantyzm. Przedstawia on wzniosłe obrazy Tel Awiwu jako symbolu rzeczywistości. Yair Horowitz delikatnie tonuje ekspresję swoich wierszy uświadamiając czytelnikowi jego własną śmiertelność. Yona Wallach pisze w potocznym, sarkastycznym tonie, włączając archetypiczne zwroty, freudowską symbolikę, czasami brutalną zmysłowość, rytmiczne powtórzenia i napięcie skojarzeń. Innymi współczesnymi poetami są Asher Reich, Arieh Sivan, Ronny Somak i Moshe Dor.
    Wyraźną cechą współczesnej poezji hebrajskiej jest indywidualizm i potrzeba wprowadzania czytelnika w zakłopotanie. Poeci najczęściej posługują się prostymi zwrotami literackimi, coraz częściej potoczną mową ulicy. Hebrajska poezja ma w Izraelu dużą i lojalną publikę, dzięki czemu z łatwością rozchodzą się wszystkie wydania tomów poezji. Całe nakłady są sprzedawane, a dodatkowo są tłumaczone na inne języki i rozprowadzane w zachodnich krajach.

 

 




Na poczatek

  Izrael Kultura Historia Turystyka Pomoc duchowa Żydzi w Polsce Czasy i Fakty

Copyright ©2004-2012 by Gedeon