Tel Awiw

Miasto Tel Aviv-Jaffa jest położone na wybrzeżu Morza Śródziemnego (w Dystrykcie Tel Awiwu, w Izraelu).
    Miasto zajmuje powierzchnię 50,6 km². Według danych Israel Central Bureau of Statistics miasto liczy 382.500 mieszkańców (dane z 2006 r.) - w tym 91,8% Żydów, 4,2% Arabów i 4% inni. Aglomeracja miejska Gush Dan według danych z 2007 roku liczy 3.040.400 mieszkańców i jest najludniejszym obszarem wielkomiejskim w Izraelu.

  -  Tel Aviv oficial web-site

----------  RYS  HISTORYCZNY  ----------

Osada została założona w 1909 roku pod pierwotną nazwą Ahuzat Bayit. Było to żydowskie osiedle mieszkaniowe założone na przedmieściach Jaffy. Mieszkali tutaj Żydzi pracujący w arabskiej Jaffie. W 1910 roku przyjęła się nazwa Tel Awiw. Podczas arabskich rozruchów w maju 1921 roku setki Żydów przeniosło się z Jaffy do Tel Awiwu. Strajk arabskich dokerów z Jaffy doprowadził do wybudowania żydowskiego portu w Tel Awiwie, który został otworzony w 1938 roku. W ten sposób Tel Awiw zyskał niezależność od pobliskiej Jaffy. Miasto rozwiajało się jako samodzielne centrum handlowo-biznesowe.
    14 maja 1948 roku w Tel Awiwie ogłoszono Deklarację Niepodległości Państwa Izrael. Podczas arabskiej blokady Jerozolimy, ogłoszono Tel Awiw tymczasową stolicą Izraela (do grudnia 1949 roku). Pomimo przeniesienia stolicy do Jerozolimy, większość ambasad pozostała jednak w Tel Awiwie.
    W 1950 roku nastąpiło połączenie Tel Avivu i Jaffy w jedno miasto, pod nazwą Tel Aviv-Jaffa.

----------  RYS  TURYSTYCZNY  ----------

Tel Awiw odgrywa rolę kulturalnej i ekonomicznej stolicy Izraela. Jest to wielkie centrum handlowo-biznesowe oraz ważny ośrodek postępu naukowo-technicznego. To jedyne miasto w Izraelu, które nigdy nie zasypia, w którym praca wre przez 24 godziny na dobę. Bardzo ważną rolę w gospodarce Izraela odgrywa Giełda Papierów Wartościowych (Tel Aviv Stock Exchange - TASE), która formalnie zaczęła funkcjonować w 1953 roku. Na giełdzie jest notowanych ponad 660 spółek, z których 60 jest także notowanych na giełdach w innych państwach. Dodatkowo na giełdzie znajduje się 180 funduszy inwestycyjnych. Giełda papierów wartościowych w Tel Awiwie zajmuje obecnie piąte miejsce na świecie pod względem wysokości obrotów. Do największych spółek należą: międzynarodowy koncern farmaceutyczny Teva Pharmaceutical Industries Ltd. (7,8 mld USD), międzynarodowy koncern chemiczny Israel Chemicals Ltd. (2,5 mld USD), największy izraelski bank Bank Hapoalim (1,5 mld USD) i Bank Leumi (1,4 mld USD). Giełda jest szczególnie atrakcyjna dla Izraelczyków, gdyż zyski są wolne od podatków - Izrael jest krajem wysokich podatków.

  -  Tel Aviv Stock Exchange

Działalność naukowa skupia się na dwóch wyższych uczelniach. Uniwersytet Tel Awiwu jest największą uczelnią w Izraelu. Został on utworzony w 1956 roku i obecnie uczy się w nim 29 tys. studentów. W 1963 roku wybudowano nową siedzibę uniwersytetu w dzielnicy Ramat Aviv. Uczelnia specjalizuje się w fizyce, naukach komputerowych, chemii i językach.

  -  Uniwersytet Tel Awiwu

W lipcu 2003 roku Tel Awiw-Jaffa został ogłoszony przez UNESCO Światowym Dziedzictwem Ludzkości, za międzynarodowy styl budynków wybudowanych w latach 1930-50. Charakterystyczną cechą budynków jest biały kolor, z tego powodu Tel Awiw jest nazywany "białym miastem".

Tel Aviv-Jaffa

Nasze zwiedzanie Tel Awiwu warto rozpocząć od głównego dworca autobusowego, który jest jednocześnie największym dworcem autobusowym na świecie (wybudowany w 1993 roku). Jest to gigantyczny kompleks mieszczący na 7-piętrach liczne centra handlowe, restauracje i miejsca rozrywki. O wielkości budynku świadczą najlepiej liczby: 29 ruchomych schodów, 13 szybkich wind i ponad tysiąc sklepów. Wszystkie najważniejsze komunikaty są wyświetlane na specjalnych elektronicznych tablicach w językach hebrajskim i angielskim. Autobusy odjeżdżajace z tego dworca umożliwiają szybkie dotarcie do każdego miejsca w Izraelu.

Przez centrum Tel Awiwu przechodzi autostrada nr 20 (Ayalon Highway), która rozpoczyna się w Rishon LeZion i kończy w Herzliya. Jej zasadniczą rolą jest zapewnienie szybkiego połączenia z autostradami nr 4 (Ashkelon-Tel Awiw-Petah Tikwa-Hajfa), nr 2 (Tel Awiw-Netanya-Hajfa), nr 5 (Tel Awiw-Petah Tikwa-Ariel) oraz nr 1 (Tel Awiw-Jerozolima). W ten sposób autostrada Ayalon pełni podstawową funkcję komunikacyjną w Izraelu. Każdego dnia przejeżdża przez nią ponad 750 tys. samochodów. Ciekawostką jest, że nazwa autostrady pochodzi od rzeki Ayalon, gdyż znaczna część głównego odcinka autostrady biegnie wzdłuż tej rzeki (po obu jej stronach). Wzdłuż autostrady biegnie linia kolejowa z czteroma dworcami, z których jeden znajduje się tuż obok głównego dworca autobusowego. Każdego miesiąca z pociągów w Tel Awiwie korzysta ponad milion pasażerów.
    W mieście trwa budowa metra, którego pierwsza linia ma być ukończona przed 2012 rokiem. Oczekuje się, że metro usprawni komunikację publiczną w Tel Awiwie. Pierwsza linia metra będzie miała długość 22-km (10-km pod ziemią) z 33 przystankami (10 pod ziemią) i połączy Bat Yam, Jaffę, centrum Tel Awiwu z Bnei Brak i Petah Tikwa.

  -  Metro w Tel Awiwie

Z głównego dworca autobusowego kierujemy się ulicą Herzliya w kierunku północnym, gdzie znajduje się stary dworzec autobusowy. Następnie ulicą Allenby kierujemy się w kierunku północno-zachodnim. W przeszłości była to najmodniejsza ulica w mieście, lecz śladów minionej świetności pozostało już niewiele. Tuż obok znajduje się siedziba Stowarzyszenia Ochrony Przyrody w Izraelu oraz kawałek dalej wysokościowiec Shalom Meir Tower (Migdal Shalom). Został on wybudowany w 1965 roku i to najbardziej charakterystycznym budynkiem Tel Awiwu, górującym nad południową częścią miasta. Windą można wjechać na najwyższe 34-piętro wieżowca, gdzie na wysokości 142-metrów znajduje się taras widokowy i restauracja. Roztacza się stąd wspaniały widok na miasto i morze z pięknymi plażami. Piętra poniżej zajmują liczne biura i urzędy, w tym Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Najniższe piętra wieżowca to centrum handlowe. Obok znajduje się Wielka Synagoga, wybudowana w 1926 roku i odnowiona w 1970 roku. Budynek synagogi posiada wielką kopułę i wspaniałe okienne witraże. Jest to jedna z rzadkich oznak duchowości w tym wielkim i nowoczesnym mieście. W kierunku wschodnim znajduje się budynek giełdy papierów wartościowych.

Allenby Street

Na zachód znajduje się najstarsza dzielnica Newe Tzedek. Było to pierwsze żydowskie osiedle, które zostało założone w 1886 roku przez osadników, którzy uciekli z arabskiej Jaffy. Obecnie jest to dzielnica artystów i pisarzy, którzy mieszkają w starych domach, pomiędzy których murami wiją się małe uliczki. Tworzą one uroczy labirynt, pełen tajemniczych zakątków. Znajdują się tutaj popularne galerie sztuki, teatry i sale koncertowo-widowiskowe.
    Bardziej na północ znajduje się stara arabska dzielnica Manshiye. Została ona bardzo poważnie zniszczona podczas walk żydowsko-arabskich 1948 roku, kiedy to większość arabskich mieszkańców uciekła. Pozostałością po Arabach jest odnowiony meczet Hassan Beq, który podczas wojny był wykorzystywany przez arabskich snajperów.
    Dalej na północ znajduje się dzielnica Jemeńska (Kerem HaTemanim). Jest to typowa dzielnica arabska, niechlujna i brudna, zupełnie odmienna od charakteru całego miasta. Atrakcją dzielnicy jest bazar HaCarmel (Shuk HaCarmel). Można tu kupić dosłownie wszystko - owoce, warzywa, wypieki, przyprawy, konfekcję, obuwie, zabawki, ryby, orzechy, rowery i drób. Każda z wąskich uliczek na targowisku specjalizuje się w innym konkretnym towarze. Ceny zazwyczaj spadają pod wieczór, kiedy kupcy kończą pracę. Tuż obok znajduje się deptak Nakhlat Binyamin, na którym znajdują się liczna kawiarenki i sklepy z pamiątkami.
    W kierunku zachodnim kieruje się jedna z bardziej uroczych ulic Tel Awiwu - jest to ulica Shenkin. Okoliczne budynki charakteryzują się unikalną architekturą. Całości dopełniają liczne restauracje i kawiarnie. Przy poprzecznej ulicy Rothschilda znajduje się dom, w którym 14 maja 1948 roku Dawid Ben-Gurion proklamował utworzenie państwa Izrael. Na upamiętnienie tego wydarzenia utworzono tutaj pamiątkową Salę Niepodległości. Przed gmachem znajduje się monumentalny pomnik i fontanna, znane jako Pomnik Założycieli (Founder`s Monument). Są na nich imiona i nazwiska założycieli miasta i symboliczny zapis jego dziejów w trzech płaskorzeźbach.
    W pobliżu napotkamy Muzeum Hagany (Beit Haganah). Jest to dawny dom Eliahu Golomba, założyciela i komendanta Hagany. Modele i plansze prezentują historię izraelskich sił zbrojnych od ich początków w 1907 roku, aż po 1948 rok. Można tutaj zapoznać się z historią Hagany, żydowskiej organizacji wojskowej, z której powstała IDF (Izraelskie Siły Obronne).

Śródmieście Tel Awiwu jest wyraźnie przecięte czteroma głównymi ulicami biegnącymi z południa na północ, równolegle do linii brzegowej morza.
    Przy plaży znajduje się ulica Herberta Samuela i równoległa do niej ulica HaYarkon. Są to ulice hoteli, które majestatycznie wznoszą się nad wspaniałymi plażami Tel Awiwu. Tutejsze plaże ciągną się na długości 8 kilometrów i słyną z drobnego, białego piasku. Najdalej na południe wysunięty jest bulwar i park Charles Clore Park, przy którym znajdują się hotel "Dan Panorama" (pięć gwiazdek) i hotel "Dawid Inter-Continental" (pięć gwiazdek), który słynie z jednej z najlepszych restauracji koszernych w Tel Awiwie. Tuż obok, w północnym krańcu nadmorskiego bulwaru Charles Clore znajduje się Delfinarium - popularne miejsce dyskotek i nocnych klubów. Od południa kolejne plaże noszą nazwy: Aviv i Banana. Nad plażą Jerushalaim góruje olbrzymi wieżowiec Opera Tower, w którym znajdują się apartamenty, komercyjne biura, restauracje, sklepy i kina. W pobliżu plaży Bugrashov znajduje się kompleks budynków ambasady Stanów Zjednoczonych. Przy następnej plaży Frishmana znajduje się hotel "Yamit Park Plaza" (cztery gwiazdki) i hotel "Dan Tel Awiw" (pięć gwiazdek), który jest jednym z najlepszych hoteli w mieście. Tuż obok znajduje się luksusowy budynek z apartamentami King Dawid Tower. Góruje on nad nadmorskim bulwarem i jest połączony podziemnym przejściem z hotelem "Dan Tel Awiw". Przy plaży Gordona znajduje się najpiękniejszy hotel "Sheraton Tel Awiw" oraz trzy prawie bliźniacze hotele "Moriah-Shareton", "Crowne Plaza" i "Renaissance".
    Tuż obok znajduje się wspaniała przystań jachtowa, przy której powstał kompleks basenów Gordon. Nad całością górują hotele "Mercure Marina" i "Carlton".

  -  Tel Aviv Marina

Najdroższym hotelem jest następny "Tel Aviv Hilton" (pięć gwiazdek), mający wspaniały dostęp do plaży Hiltona i sąsiedniego parku Niepodległości (Ha'atzmaot Park). Przy plaży Sheraton znajduje się ekskluzywny hotel "Grand Beach".
    Przy następnej równoległej ulicy Ben Jehuda rozlokowały się liczne schroniska młodzieżowe, kawiarnie, bary i kluby nocne. To właśnie tutejsze dyskoteki i kluby nocne są uznawane za najlepsze w Izraelu. Wielu turystów przyjeżdża do Tel Awiwu by zakosztować tutejszego życia nocnego. Znajdują się tutaj także kluby homoseksualistów itp. W licznych klubach grają na żywo zespoły muzyczne.

Następna ulica Dizengoff zaczyna się przy wielopiętrowym kompleksie handlowo-rozrywkowym Dizengoff Center, które zostało wybudowane w 1977 roku. Znajdują się tutaj kina, galerie sztuki, sklepy, restauracje i inne. Jest to jedno z największych centrów handlowych Izraela.
    Na wschód znajduje się Teatr Habima, który powstał w 1913 roku w Wilnie (Litwa) i w 1928 roku przeniósł się do Palestyny. Tuż obok znajduje się nowoczesne Audytorium Mann, które jest siedzibą Orkiestry Filharmonii Narodowej.

  -  Audytorium Mann

Idąc ulicą Dizengoff w kierunku północnym, dotrzemy do placu Dizengoffa, gdzie wybudowano fontannę Ognia i Wody. Kilka razy dziennie odbywa się tutaj spektakl dźwięku i ruchu, a w niebo tryskają fontanny ognia i wody. Przychodzą tutaj liczni turyści podziwiać tę wielobarwną ruchomą konstrukcję.
    Najbardziej popularnym placem Tel Awiwu jest Skwer Itzchaka Rabina, nazwane na cześć zamordowanego tutaj w listopadzie 1995 roku premiera Rabina. Pierwotnie plac nazywał się Skwer Królów Izraela. Jest to najbardziej popularne w Izraelu miejsce demonstracji politycznych. W północnej części placu znajduje się urząd miejski Tel Awiwu. Tuż obok jest park miejski z ogrodem ZOO.
    Na wschód od placu Itzchaka Rabina znajduje się centrum Shalom, nad którym górują najpiękniejsze w mieście bliźniacze wysokościowce Azrieli. Najwyższy wieżowiec Azrieli Center Circular Tower posiada 49 pięter i 187 metrów (wybudowany w 1999 roku). Na najwyższym piętrze znajduje się platforma widokowa z restauracją. Sąsiedni wieżowiec Azrieli Center Triangular Tower (46 pięter i 169 metry wysokości) w większości zajmują biura izraelskiej korporacji komunikacyjnej Bozeq. W 2007 roku ukończono trzeci wieżowiec Azrieli Center Square Tower (42 piętra i 154 metry wysokości). Kompleks uzupełnia wielopoziomowe centrum handlowe, około 30 restauracji, hotel i liczne centra rozrywkowe. Jest to najbardziej widoczny znak zamożności miasta. Miasto już nie rozrasta się w szerz, lecz w górę.

  -  Azrieli Center

Ulice HYarkon, Ben Yehuda i Dizengoff stopniowo schodzą się ku północy w miejscu zwanym Małym Tel Awiwem. Ulokowało się tutaj wiele popularnych kawiarni i restauracji. Przewagę stanowią wytworne sklepy i reprezentacyjne wystawy. W szabaty i święta gromadzi się tutaj wielu ludzi, by w miłym otoczeniu spędzać wolny czas.
    Tuż obok znajduje się port Tel Awiwu. Otworzono go z wielkim wysiłkiem w 1938 roku. Żydzi bardzo pragnęli w ten sposób uniezależnić się od arabskiego portu w Jaffie. Obecnie ciężar obsługi ruchu morskiego przeniósł się do nowoczesnego portu w Ashdod.

  -  Port Tel Awiw

Kierując się dalej na północ napotykamy rzekę Jarkon (długość rzeki 27,5 km), przez którą można przejechać jednym z licznych mostów. Po drugiej stronie rzeki znajduje się elektrownia, tereny przemysłowe i tuż za nimi, po stronie północnej lotnisko Dov Hoz Airport. Utrzymywane są tu stałe połączenia lotnicze z Ejlatem i Rosh Pina, skąd można lecieć dalej do Hajfy i Jerozolimy.

  -  Dov Hoz Airport

W kierunku wschodnim, wzdłuż brzegów rzeki Jarkon rozciąga się wspaniały Park Jarkon. Jest to unikalne sanktuarium zieleni pośrodku wielkiej aglomeracji miejskiej Tel Awiwu. Jest to najbardziej popularny park w całym Izraelu. Powierzchnia parku wynosi 3,8 km². Jest to popularne miejsce rodzinnego wypoczynku. Wśród zieleni wytyczono trasy wycieczek rowerowych, można wypożyczyć sprzęt wodny, znajdują się miejsca do uprawiania różnorodnych sportów.

  -  Park Jarkon

Tuż obok parku powstała zamożna podmiejska dzielnica Ramat Eviv, w której znajdują się rezydencje całej politycznej elity Izraela (prezydent, premier i inni znani politycy).
    A na wschód od osiedla rozciąga się rozległy kompleks Uniwersytetu w Tel Awiwie, w którym umieszczono liczne obiekty kulturalne. Między innymi znajduje się tutaj Muzeum Ziemi Izraela (Eretz Israel Museum), które powstało w 1953 roku. Muzeum obejmuje kilkanaście oddzielnych pawilonów poświęconych różnym epokom historii kultury materialnej i etnografii Izraela. Przygotowano tutaj wyjątkową ekspozycję dla osób niewidomych i niedowidzących. Mogą oni dotkną dłońmi licznie zgromadzone eksponaty. Obiekty uszeregowano według grup tematycznych i umieszczono w odpowiednich zestawach historycznych, tworząc w ten sposób wyrazisty obraz życia w przeszłości. W muzeum stosuje się trzy rodzaje opisów eksponatów: dużym drukiem dla osób niedowidzących podaje się opis hebrajsko-angielski, dla niewidzących przygotowano opisy alfabetem Braille`a, dodatkowo przygotowano obszerne opisy na taśmach magnetofonowych. Dzięki tej wyjątkowej wystawie, osoby niewidome mogą dokonać wyjątkowych odkryć historii Izraela. Do najciekawszych zabytków należy rzymska tłocznia wina, bizantyjska mozaika podłogowa i dwie starożytne drogi. Jest tu też wspaniałe Planetarium. W Pawilonie Numizmatycznym można obejrzeć zbiory monet. Pomiędzy pawilonami pod gołym niebem ciągną się tereny zielone, jest też niezła restauracja i bar.

  -  Eretz Israel Museum

Przy Uniwersytecie znajduje się również Muzeum Diaspory Żydowskiej (Beth Hatefutsoth), w którym gromadzi się przedmioty z życie społeczności żydowskich na całym świecie. Jest to jedno z najciekawszych muzeów w całym Izraelu, znakomicie ułatwiające zrozumienie tego kraju i jego mieszkańców. Poszczególne sale poświęcone są tematom takim jak: Rodzina i Wspólnota, Wiara i Kultura, Wśród Narodów Świata, Powrót na Syjon i Pamięć. Jedna z sal przedstawia architekturę synagog. Krótkie filmy ukazują życie Żydów z 80 różnych krajów całego świata. Dłuższy pokaz audiowizualny zapoznaje z żydowską diasporą. Inne filmy zapoznają z rozwojem jidysz, i innymi aspektami kultury żydowskiej. Można też posłuchać muzykę żydowską z różnych miejsc i okresów, w tym poruszające pieśni pionierów. Przy muzeum działa Żydowskie Centrum Genealogiczne, które ma ambicje gromadzenia danych o wszystkich Żydach z całego świata. Często te dane są pomocne przy poszukiwaniu krewnych zaginionych podczas wojny. Pracownicy muzeum służą pomocą i radą w poszczególnych tematach.

  -  Beth Hatefutsoth

Na południowy-wschód od Tel Awiwu znajduje się Park Ayalon. Jest to wyspa zieleni pośrodku aglomeracji miejskiej Gush Dan, wciśnięta pomiędzy Tel Awiw, Ramat Gan, Holon i Azur. Decyzję o utworzeniu parku podjęto w 2003 roku, rezygnując z planów budowy w tym miejscu nowych osiedli mieszkaniowych. Park zajmuje powierzchnię 800 hektarów i przez jego środek przepływa rzeka Ayalon. Ta przestrzeń będzie służyć jako centrum rozrywki i spędzania wolnego czasu, wliczając w to: jezioro, uprawianie różnorodnych sportów, centra kultury, amfiteatry, ścieżki spacerowe, ogrody itd. Miejsce centralne w parku zajmuje wzgórze Hiriya, które jest stopniowo przekształcane w ogród pełen kwitnącej roślinności. To właśnie tutaj znajdowała się historyczna szkoła rolnicza Mikveh-Israel. Wzgórze Hiriya jest dawnym wysypiskiem odpadów Tel Awiwu. Wzgórze jest dobrze widoczne podczas podchodzenia samolotów do lądowania na międzynarodowym lotnisku imienia Dawida Ben-Guriona. Obecnie teren jest poddawany rekultywacji. Powstała tutaj największa na Bliskim Wschodzie stacja przerabiająca odpady oraz oczyszczalnia ścieków. Prace finansuje rząd i Narodowy Fundusz Żydowski.

  -  Hiriya

--------------------------------------------------

Opracowano na podstawie "Explorer Izrael", "Pascal Izrael", "Winnica", "Świat Biblii", biuletynów Ambasady Izraela w Polsce, witryn internetowych rządu Izraela i innych opracowań dotyczących Państwa Izrael.

--------------------------------------------------