|
Od jesieni 1939 roku władze hitlerowskie
rozpoczęły na terytoriach okupowanych organizować getta. Były
to izolowane zamknięte dzielnice w miastach lub ośrodki miejskie
i wiejskie, przeznaczone wyłącznie dla Żydów (niemiecki. judische
Wohnbezirke). Getta były skrajnym przykładem niemieckiej
polityki dyskryminacji rasowej i środkiem eksterminacji ludności
żydowskiej.
Inicjatorem tworzenia gett był szef Sipo
(Sicheritspolizei, policja bezpieczeństwa III Rzeszy,
wspólna nazwa dla tajnej policji politycznej /Gestapo/
i kryminalnej /Kripo/) i SD (Sicherheitsdienst,
organ kontrwywiadu i wywiadu, tworzący z tajną policją polityczną
/Gestapo/ i kryminalną /Kripo/ państwowy aparat
bezpieczeństwa III Rzeszy, przemianowany 27 września 1939 roku
na RSHA - Reichssicherheitshauptamt, Główny Urząd
Bezpieczeństwa Rzeszy) generał Reinhard Heydrich. Był on współtwórcą
obozów koncentracyjnych i jednym z głównych organizatorów masowych
mordów przeciwników politycznych Hitlera w Niemczech. 21 września
1939 roku Heydrich wydał specjalną instrukcję podległym mu organom
SD, SS i policji, w sprawie organizacji gett żydowskich. Z inicjatywą
tworzenia gett występowali także lokalni przywódcy NSDAP,
cywilna administracja terytoriów okupowanych, Wermacht
i działacze mniejszości niemieckiej.
Getta podlegały władzom administracji
ogólnej (wydziałom przesiedleń w urzędach szefów dystryktów
i bezpośrednio komisarzom dzielnic żydowskich) oraz policji
bezpieczeństwa (Referatowi IV B 4 do spraw żydowskich
w RSHA i jego odpowiednikom w poszczególnych dystryktach).
Organami pomocniczymi były Judenraty i policja gettowa.
Zajmowały się ona pomniejszymi sprawami administracyjnymi wewnątrz
getta. Policja żydowska ułatwiała Niemcom eksterminację ludności
gett, między innymi przez utrzymywanie jej w psychozie bierności.
Pierwsze getto założono na okupowanych ziemiach
polskich, w mieście Piotrków Trybunalski (październik 1939 roku).
Następne były getta w Puławach i Radomsku (grudzień 1939 rok),
Jędrzejowie (marzec 1940 rok). Następne tworzono w Łodzi, Warszawie,
Lublinie, Krakowie i Radomiu.
Początkowo getta miały charakter otwarty,
jednakże za przekraczanie ich granic groziły surowe kary. Od
1940 roku getta zostały całkowicie zamknięte. Ich teren otoczono
murami lub drutem kolczastym. Ludność żydowską stłoczono na
bardzo małej powierzchni (7-10 osób na jedną izbę mieszkalną),
nie zapewniając jej żadnych warunków przeżycia. Wcześniej ograbiona
z majątku, ludność była dziesiątkowana przez epidemie chorób
zakaźnych (tyfus plamisty) i głód. Opuszczanie getta karane
było karą śmierci.
Getta w okupowanej Europie (Copyright: Gedeon)
Po wybuchu wojny sowiecko-niemieckiej (od
czerwca 1941 r.) nowe getta powstały w Białymstoku, Lwowie,
Wilnie, Stanisławowie, Drohobyczu, Równem i innych miastach
we wschodniej Europie. Ogółem na okupowanych ziemiach polskich
istniało około 400 gett, później ich liczbę zmniejszono, przesiedlając
Żydów z mniejszych gett do większych. Od 1941 roku deportowano
do gett w okupowanej Polsce i na Wschodzie ludność żydowską
głównie z Niemiec i Austrii.
Getta tworzono również w okupowanej
Czechosłowacji, Jugosławii i Grecji. W Belgii władze niemieckie
ograniczyły zamieszkanie Żydów do Antwerpii, Brukseli, Leodium
i Charleroi. W Holandii skupiono Żydów w Amsterdamie.
Zarząd gett sprawowały Judenraty
(Żydowskie Rady Starszych), powoływane i całkowicie zależne
od władz niemieckich. Judenratom między innymi podlegała
żydowska straż porządkowa. Ludność gett była wyniszczana głównie
przez warunki życia (wielkie zagęszczenie mieszkańców, nędzę
będącą skutkiem przesiedleń, minimalne możliwości zarobkowania
i głodowych płac, ograniczone przydziały żywności stanowiące
25% przydziałów ludności polskiej, a 8% niemieckiej, katastrofalny
stan sanitarny) oraz odizolowana od okolicznej ludności (murem,
zasiekami, posterunkami policji niemieckiej). Całkowitą izolację
uzyskano jednak tylko w getcie łódzkim. Do pozostałych gett
mimo trudności szmuglowano żywność, lecz była ona droga i niedostępna
dla warstw uboższych. Uciekinierów z gett, jak też pomagających
im Polaków, Niemcy karali śmiercią.
15 października 1941 roku generalny gubernator
Generalnej Guberni (okupowane ziemie polskie) Hans Frank,
wydał zarządzenie zakazujące ludności cywilnej udzielania jakiejkolwiek
pomocy Żydom. Za udzielanie pomocy lub schronienia Żydom przewidziana
była kara śmierci dla całej rodziny. Tak restrykcyjne przepisy
funkcjonowały wyłącznie na ziemiach polskich (w zachodniej Europie
nie karano śmiercią). Podobne kary stosowane były w rejencji
ciechanowskiej i okręgu białostockim. Tak brutalne środki represyjne
zastosowano również w Jugosławii i na okupowanych ziemiach ZSRR.
Getta stanowiły etap przejściowy w akcji
totalnej zagłady Żydów europejskich i jedną z podstawowych form
hitlerowskiej polityki ostatecznego "rozwiązania kwestii
żydowskiej" (Endlosung der Judenfrage). Choroby
i głód powodowały wysoką śmiertelność w gettach, która osiągnęła
poziom około 25% mieszkańców. W niektórych gettach stosowano
masowe egzekucje, między innymi w Wilnie. Jednocześnie ludność
żydowską wykorzystywano do niewolniczej pracy na rzecz niemieckiego
przemysłu zbrojeniowego.
W 1942 roku Niemcy przystąpili do realizacji
"Reinhard Aktion", wielkiej deportacji mieszkańców
gett do obozów zagłady. Równocześnie prowadzono systematyczną
likwidację gett we wszystkich okupowanych krajach Europy. Transporty
kolejowe z Żydami kierowały się z całej Europy do gett położonych
na okupowanych ziemiach polskich (między innymi: Łodź, Lublin
i inne) i radzieckich (Mińsk, Ryga). Największe getta utworzono
w Warszawie (500 tysięcy ludzi) i Łodzi (300 tysięcy ludzi).
Jednocześnie wywożono Żydów z gett do obozów zagłady (Auschwitz-Birkenau,
Teblinka, Sobibór, Bełżec i inne) i obozów pracy przymusowej,
które faktycznie dla Żydów były obozami koncentracyjnymi. Dokonywano
również masowych egzekucji na terenie gett. Celem była całkowita
zagłada Żydów.
Największą akcję deportacyjną przeprowadzono
w getcie warszawskim (lipiec-wrzesień 1942 r. - ponad 300 tysięcy
osób wywieziono do Treblinki). Ostatnią w getcie łódzkim (sierpień
1944 r. - 74 tysięcy pozostałych mieszkańców wywieziono do Auschwitz).
W niektórych likwidowanych gettach wybuchły
powstania zbrojne. Na Białorusi: Kleck (21 lipca 1942 rok),
Lachw (3 września 1942 rok), Głębokie (lipiec 1943 rok). Litwa:
Wilno (lipiec 1943 rok). Ukraina: Krzemieniec (9 sierpnia 1943
rok). Polska: Hrubieszów (kwiecień-lipiec 1943 rok), Będzin,
Częstochowa, Białystok (lipiec 1943 rok) i Warszawa (19 kwietnia-8
maja 1943 rok). Ostatecznie wszystkie getta zostały zlikwidowane.
Większość Żydów została bestialsko wymordowana w obozach zagłady.
Polska pomoc dla gett, trudna i niebezpieczna, ograniczała się
do sporadycznych kontaktów członków rodzin oraz skromnej pomocy
zbrojnej AK i organizacji GL dla getta warszawskiego.
Większej pomocy udzielano uciekinierom z gett (Rada Pomocy
Żydom). Jednakże tylko nieliczni Żydzi zostali uratowani
dzięki pomocy ludności cywilnej i organizacji konspiracyjnych.
W okresie 1942-44 Niemcy dokonali ostatecznej
likwidacji gett. Między innymi w październiku 1942 roku zlikwidowano
getto w Pińsku, w styczniu 1943 roku w Terezinie, w marcu 1943
roku w Krakowie, w kwietniu i maju 1943 roku w Warszawie, w
czerwcu 1943 roku we Lwowie, w sierpniu 1943 roku w Sosnowcu,
we wrześniu 1943 roku w Mińsku oraz Wilnie, w listopadzie 1943
roku w Rydze, w lipcu 1944 roku w Kownie, w sierpniu 1944 roku
w Łodzi.
Historia:
- wrzesień 1939 r. - deportacja 7 tys. Żydów
z Przemyśla do sowieckiej strefy
okupacyjnej.
- październik 1939 r. - utworzenie getta
w Piotrkowie Trybunalskim
(25
tys. osób).
- grudzień 1939 r. - utworzenie getta
w Puławach (5 tys. osób), Koninie,
Łańcucie.
- 1940 r. - utworzenie getta w Bełżycach,
Będzinie (7 tys. osób), Błonie
(2,1
tys. osób), Bodzentynie, Brześciu Kujawskim, Brzezinach
(6
tys. osób), Brzozowie, Bychawie (2,7 tys. osób), Chęcinach
(4
tys. osób), Dąbrowie Górniczej (10 tys. osób), Dęblinie
(5,8
tys. osób), Działoszycach, Gąbinie (2 tys. osób), Głownie
(5,6
tys. osób), Górze Kalwarii (3,3 tys. osób), Grodzisku
Mazowieckim
(6 tys. osób), Grójcu (6 tys. osób), Izbicy
Kujawskiej
(1 tys. osób), Jeżowie (1,6 tys. osób), Kazimierzu
Dolnym
(2 tys. osób), Kobyłce (1,5 tys. osób), Kole
(2
tys. osób), Koniecpolu (1,6 tys. osób), Kozienicach
(13
tys. osób), Koźminku (2,5 tys. osób), Krasnystawie (2 tys.
osób),
Krośniewicach (1,5 tys. osób), Kutnie (7 tys. osób),
Legionowie
(3 tys. osób), Łowiczu (8,2 tys. osób), Markach,
Mielcu
(4,5 tys. osób), Mińsku Mazowieckim (5 tys. osób),
Mławie
(6 tys. osób), Mogielnicy, Mordach (4,5 tys. osób),
Muranowie,
Nowym Dworze Mazowieckim (2 tys. osób),
Nowym
Korczynie (4 tys. osób), Opocznie (4 tys. osób),
Otwocku
(12 tys. osób), Pabianicach (9 tys. osób), Piasecznie
(2,5
tys. osób), Pionkach (5 tys. osób), Płocku (7 tys. osób),
Płońsku
(12 tys. osób), Poddębicy (1,5 tys. osób), Pruszkowie
(1,4
tys. osób), Przedbórzu (5 tys. osób), Radomsku
(18
tys. osób), Radzyminiu (2,5 tys. osób), Serocku
(2
tys. osób), Sieradzu (2,5 tys. osób), Sierpcu (500 osób),
Skaryszewie
(1,8 tys. osób), Skierniewicach (7 tys. osób),
Sochaczewie
(3 tys. osób), Stalowej Woli (2,5 tys. osób),
Stryjkowie,
Szadku (500 osób), Szczebrzeszynie (4 tys. osób),
Tomaszowie
Mazowieckim (20 tys. osób), Turku (5 tys. osób),
Tyszowcu
(2 tys. osób), Uchanie (2 tys. osób), Ulanowie
(500
osób), Uniejowie (500 osób), Warce (2,8 tys. osób),
Warcie
(2,4 tys. osób), Włocławku (4 tys. osób), Włodawie
(6
tys. osób), Włoszczowej (6 tys. osób), Wodzisławiu
(4
tys. osób), Wołominie (3 tys. osób), Wyszogrodzie
(3
tys. osób), Zagórkowie (2,5 tys. osób), Zduńskiej Woli
(8,3
tys. osób), Żychlinie (4 tys. osób), Żyrardowie
(5
tys. osób).
- 1940 r. - likwidacja getta w Koninie
(Żydów wywieziono do innych gett),
Puławach
(Żydów wywieziono do innych gett).
- 1940 r. - utworzenie obozu pracy przymusowej
dla Żydów w Gorlicach.
- 8 lutego 1940 r. - utworzenie getta
w Łodzi (200 tys. osób).
- marzec 1940 r. - utworzenie getta
w Jędrzejowie (6 tys. osób).
- 15 listopada 1940 r. - utworzenie
getta w Warszawie (450 tys. osób).
- grudzień 1940 r. - utworzenie getta
w Łasku (4 tys. osób).
- 1941 r. - utworzenie getta w Białej Rawskiej
(4 tys. osób), Biłgoraju
(2,5
tys. osób), Bochnii (14 tys. osób), Busku Zdroju
(2
tys. osób), Chmielniku (14 tys. osób), Ciechanowcu
(4
tys. osób), Częstochowie (48 tys. osób), Ćmielowie, Dąbie
(900
osób wywiezionych do ośrodka zagłady Chełmno), Dobre
(500
osób), Drzewicy (2 tys. osób), Głogowie Małopolskim
(w
pobliskich lasach rozstrzelano 5 tys. Żydów), Gorlicach,
Gostyninie
(3,5 tys. osób), Iłży (2 tys. osób), Inowłodzi
(600
osób), Jaśle (3 tys. osób), Kaliszu (400 osób), Karczewie
(700
osób), Kielcach (27 tys. osób, z których 6 tys. zmarło na
miejscu),
Kłobucku (2 tys. osób), Kolbuszowej (2,5 tys. osób),
Koluszkach
(2 tys. osób), Końskich (10 tys. osób), Korczynie
(2
tys. osób), Krakowie (28 tys. Żydów), Kraśniku
(6
tys. osób), Książu Wielkim, Kunowie (500 osób), Limanowej
(2
tys. osób), Lipsku (3 tys. osób), Łaskarzewiu
(1,3
tys. osób), Łęczycy (3 tys. osób), Łosicach (5,5 tys. osób),
Łukowie
(10 tys. osób), Makowie Mazowieckim (5 tys. osób),
Michałowo
(1,5 tys. osób), Miechowie (4 tys. osób), Nowym
Mieście
(3,7 tys. osób), Nowym Sączu (20 tys. osób), Nowym
Targu
(2,5 tys. osób), Nowym Żmigrodzie (1,3 tys. osób),
Olkuszu
(4 tys. osób), Opatowie (10 tys. osób), Opolu
Lubelskim
(8 tys. osób), Osieku (500 osób), Ostrowcu
Świętokrzyskim
(16 tys. osób), Ozorkowie (3 tys. osób),
Pajęcznej
(3 tys. osób), Parczewiu (7 tys. osób), Piątku,
Pilznie,
Pińczowie (3 tys. osób), Połańcu (2 tys. osób), Praszce,
Rabce
(300 osób), Radomiu (32 tys. osób), Radomyśli Wielkiej,
Radoszycach,
Radzyniu Podlaskim (2 tys. osób), Rajgrodzie
(1,2
tys. osób), Rawie Mazowieckiej (4 tys. osób), Rejowcu
(3
tys. osób), Ropczycach, Rykach (3,5 tys. osób), Sędziszowie
Małopolskim
(2 tys. osób), Siemiatyczach (7 tys. osób),
Sieniawie
(3 tys. osób), Siennicy, Skarżysku-Kamiennej
(3
tys. osób), Skrzynnie, Sokołowie Małopolskim (3 tys. osób),
Solcu
(800 osób), Starachowicach (6 tys. osób), Starym Sączu
(1
tys. osób), Staszowie, Stopnicy (5 tys. osób),
Strzemieszycach
Wielkich, Strzyżowie, Suchedniowie
(5
tys. osób), Sulejowie, Szczuczynie ( 2 tys. osób), Śniadowie
(650
osób), Tarczynie (1,6 tys. osób), Tarnobrzegu,
Tarnogrodzie
(2,6 tys. osób), Tomaszowie Lubelskim
(1,4
tys. osób), Tyczynie, Wadowicach, Wąwolnicy
(2,5
tys. osób), Węgrowie (8,3 tys. osób), Wieliczce
(7
tys. osób), Wieluniu (7 tys. osób), Wieruszowie
(1,4
tys. osób), Wiślicy (2 tys. osób), Wolbromiu (3 tys. osób),
Wysokiej
Mazowieckiej (5 tys. osób), Zambrowie (4 tys. osób),
Zawierciu
(5 tys. osób), Zelowie, Żarkach (3,2 tys. osób),
Żelechowie
(13 tys. osób).
- 1941 r. - likwidacja getta w Błonie
(2,1 tys. Żydów wywieziono do getta w
Warszawie),
Głownie (5,6 tys. Żydów wywieziono do gett w
Łowiczu
i Warszawie), Górze Kalwarii (300 Żydów rozstrzelano
na
miejscu, 3 tys. wywieziono do getta w Warszawie),
Grodzisku
Mazowieckim (6 tys. Żydów wywieziono do getta w
Warszawie),
Grójcu (6 tys. Żydów wywieziono do getta w
Warszawie),
Jeżowie (1,6 tys. Żydów wywieziono do getta w
Warszawie),
Kole (2 tys. Żydów wywieziono do Treblinki),
Łowiczu
(8,2 tys. Żydów wywieziono do getta w Warszawie),
Mogielnicy
(Żydów wywieziono do getta w Warszawie),
Piasecznie
(2,5 tys. Żydów wywieziono do getta w
Warszawie),
Pruszkowie (1,4 tys. Żydów wywieziono do getta
w
Warszawie), Skierniewicach (7 tys. Żydów wywieziono do
getta
w Warszawie), Sochaczewie (3 tys. Żydów wywieziono
do
getta w Warszawie), Turku (5 tys. Żydów wywieziono do
getta
w Kowalach Pańskich), Uniejowie (500 Żydów
wywieziono
do getta w Kowali Pańskiej), Warce (2,8 tys.
Żydów
wywieziono do getta w Warszawie), Żyrardowie (5 tys.
Żydów
wywieziono do getta w Warszawie).
- marzec 1941 r. - utworzenie getta
w Bełchatowie (5,5 tys. osób), Tarnowie
(40
tys. osób).
- 24 marca 1941 r. - utworzenie getta
w Lublinie (30 tys. osób).
- po czerwcu 1941 r. - utworzenie getta
w Białej Podlaskiej (7 tys. osób), Chełmie
(8
tys. osób), Chodeli (1,4 tys. osób), Drohiczynie (700 osób),
Dubience
(3 tys. osób), Goniądzu (1,3 tys. osób), Grajewie
(3
tys. osób), Hrubieszowie (10 tys. osób), Kałuszy (na miejscu
rozstrzelano
kilkuset Żydów), Knyszynie (2 tys. osób),
Kobryniu,
Kocku (3 tys. osób), Kodniu, Krynkach (6 tys. osób),
Lubartowie
(4,5 tys. osób), Lwowie (160 tys. osób), Łapach
(600
osób), Łomży (9 tys. osób), Nowogródku, Siedlcach
(12
tys. osób), Słucku (3 tys. osób), Sokołowie Podlaskim
(7
tys. osób), Sokółce (8 tys. osób).
- czerwiec 1941 r. - masowe egzekucje
Żydów w Iwano-Frankowsku, Krzemieńcu
(zastrzelono
800 osób).
- 26 czerwca 1941 r. - pogrom Żydów
w Łucku (rozstrzelano 20 tys. osób).
- 1 lipca 1941 r. - pogrom Żydów w Sampolu
(zginęło 100 osób).
- 3 lipca 1941 r. - pogrom Żydów w Drohobyczy
(zginęło 400 osób).
- 4 lipca 1941 r. - pogrom Żydów w Łucku
(rozstrzelano 3 tys. osób). Pozostałych
zamknięto
w getcie.
- 5 lipca 1941 r. - pogrom Żydów w Lidzie
( rozstrzelano 2 tys. osób). Pozostałych
zamknięto
w getcie.
- 6 lipca 1941 r. - pogrom Żydów w Czortkowie.
Pozostali przy życiu zostali
zamknięci
w getcie.
- 10 lipca 1941 r. - pogrom Żydów w
Jedwabnym (zginęło 900 Żydów).
Pozostałych
100 zamknięto w getcie.
- 26 lipca 1941 r. - utworzenie getta
w Białymstoku (40 tys. osób).
- lipiec 1941 r. - pogrom Żydów w Kownie
( rozstrzelano 7 tys. osób -
pozostałych
zamknięto w getcie i obozie pracy przymusowej),
Pińsku
(rozstrzelano 11 tys. osób - pozostałych zamknięto w
getcie),
Słonim (rozstrzelano 1,2 tys. osób), Stawiskach
(rozstrzelano
2 tys. osób - pozostałych zamknięto w getcie),
Stryju
(zginęło kilkaset osób), Tarnopolu (zginęło 500 osób).
- lipiec 1941 r. - utworzenie getta
w Mińsku, Słonim, Tarnopolu, Witebsku
(16
tys. osób).
- wrzesień 1941 r. - pogrom Żydów w
Kołomyji (rozstrzelano 500 osób).
Pozostałych
zamknięto w getcie.
- wrzesień 1941 r. - utworzenie getta
w Rydze (44 tys. osób), Wilnie
(30
tys. osób).
- październik 1941 r. - utworzenie getta
w Bobowej.
- 6 października 1941 r. - pogrom Żydów
w Klecku (rozstrzelano 4 tys. osób).
Pozostałych
zamknięto w getcie (2 tys. osób).
- 30 października 1941 r. - pogrom Żydów
w Nieświeży (rozstrzelano
5,5
tys. osób). Pozostałych zamknięto w getcie (600 osób).
- październik 1941 r. - likwidacja getta
w Witebsku.
- listopad 1941 r. - utworzenie getta
w Chrzanowie (8 tys. osób), Czeladzi
(800
osób).
- listopad 1941 r. - pogrom Żydów w
Słonim (rozstrzelano 9 tys. osób), Stryju
(rozstrzelano
1,2 tys. osób).
- 30 listopada 1941 r. - pogrom Żydów
w Rydze (rozstrzelano 10 tys. osób).
- grudzień 1941 r. - utworzenie getta
w Ciepielowie (600 osób),
Iwano-Frankowsku.
- grudzień 1941 r. - pogrom Żydów w
Kowelu (rozstrzelano kilkuset osób).
- 1942 r. - utworzenie getta w Dąbrowie Tarnowskiej
(3 tys. osób), Dębicy
(4
tys. osób), Dubnie, Jasienicy Rosielnej (1,5 tys. osób),
Koprzywnicy
(1,8 tys. osób), Krośnie (600 osób), Lesku,
Lubaczowie
(7 tys. osób), Sosnowcu (12 tys. osób), Stryju
(4
tys. osób), Suchej Beskidzkiej, Tuchowie (3 tys. osób).
- 1942 r. - likwidacja getta w Białej
Podlaskiej (7 tys. Żydów wywieziono do
ośrodków
zagłady Sobibór i Treblinka), Białej Rawskiej (4 tys.
Żydów
wywieziono do ośrodka zagłady Treblinka), Brześciu
Kujawskim
(część Żydów wywieziono do ośrodka zagłady
Chełmno,
resztę do getta w Łodzi), Brzezinach (około 5 tys.
Żydów
wywieziono do ośrodka zagłady Chełmno, resztę do
getta
w Łodzi), Brzozowie (część rozstrzelano, część
wywieziono
do getta w Iwoniczu), Busku Zdroju (2 tys. Żydów
wywieziono
do ośrodka zagłady Treblinka), Chmielniku (14 tys.
Żydów
wywieziono do ośrodka zagłady Treblinka), Chodeli
(1,4
tys. Żydów wywieziono do innych gett), Ciechanowcu
(na
miejscu rozstrzelano 800 Żydów, 3,2 tys. wywieziono do
ośrodka
zagłady Treblinka), Ćmielowie (Żydów wywieziono do
Treblinki),
Dęblinie (5,8 tys. Żydów wywieziono do ośrodków
zagłady
Sobibór i Treblinka), Drohiczynie (700 Żydów
wywieziono
do Treblinki), Drzewicy (2 tys. Żydów wysłano do
Treblinki),
Dubience (3 tys. Żydów wysłano do ośrodka zagłady
Sobibór),
Dubnie, Działoszycach (1,6 tys. Żydów rozstrzelano
na
miejscu, pozostałych wysłano do obozu koncentracyjnego
Płaszów
i ośrodka zagłady Bełżcec), Gąbinie (2 tys. Żydów
wywieziono
do ośrodka zagłady Chełmno), Głogowie
Małopolskim
(Żydów wywieziono do getta w Rzeszowie),
Goniądzu
(1,3 tys. Żydów wywieziono do getta w Prostku),
Gorlicach
(Żydów wywieziono do obozu koncentracyjnego
Płaszów
i ośrodka zagłady Bełżec), Gostyninie (3,5 tys. Żydów
wywieziono
do ośrodka zagłady Chełmno), Grajewie (3 tys.
Żydów
wywieziono do Treblinki), Hrubieszowie (10 tys. Żydów
wywieziono
do Bełżca), Iłży (2 tys. Żydów wywieziono do
Treblinki),
Inowłodzi (600 Żydów wywieziono do getta w
Tomaszowie
Mazowieckim), Jasienicy Rosielnej (600 Żydów
rozstrzelano
na miejscu, 900 wywieziono do getta w Krośnie),
Jaśle
(z 3 tys. Żydów część wywieziono do obozu w Przemyślu,
część
do Bełżca), Jedwabnym, Kaliszu (250 Żydów
zamordowano
na miejscu, 150 wywieziono do getta w Łodzi),
Kałuszy
(Żydów wywieziono do Bełżca), Karczewie (700 Żydów
wywieziono
do getta w Warszawie), Kazimierzu Dolnym (2 tys.
Żydów
wywieziono do getta w Opolu Lubelskim), Kielcach
(20
tys. Żydów wywieziono do Treblinki), Kłobucku (2 tys.
Żydów
wywieziono do Auschwitz), Knyszynie (2 tys. Żydów
wywieziono
do obozu przejściowego w Białymstoku), Kobryniu
(Żydów
rozstrzelano na miejscu), Kobyłce (1,5 tys. Żydów
wywieziono
do Treblinki), Kocku (3 tys. Żydów wywieziono do
Treblinki,
część do getta w Parczewie), Kodniu (Żydów
wywieziono
do getta w Międzyrzeczu Podlaskim), Kolbuszowej
(2,5
tys. Żydów wywieziono do getta w Rzeszowie),
Koluszkach
(2 tys. Żydów wywieziono do Treblinki), Kołomyji
(Żydów
wywieziono do Bełżca), Koniecpolu (1,6 tys. Żydów
wywieziono
do Treblinki), Koprzywnicy (1,8 tys. Żydów
wywieziono
do Treblinki), Korczynie, Kozienicach (13 tys.
Żydów
wywieziono do Treblinki), Koźminku (1 tys. Żydów
wywieziono
do ośrodka zagłady Chełmno, 1,5 tys. wywieziono
do
getta w Łodzi), Krasnystawie (2 tys. Żydów wywieziono do
Bełżca,
część do getta w Izbicy), Kraśniku (6 tys. Żydów
wywieziono
do Bełżca), Krośnie (600 Żydów wywieziono do
getta
w Rzeszowie), Krośniewicach (1,5 tys. Żydów
wywieziono
do Chełmna), Książu Wielkim (Żydów rozstrzelano
na
miejscu), Kunowie (500 Żydów wywieziono do Treblinki),
Kutnie
(7 tys. Żydów wywieziono do Chełmna), Legionowie
(3
tys. Żydów wywieziono do Treblinki), Lesku (Żydów
wywieziono
do Bełżca, część do getta w Zasławiu), Limanowej
(2
tys. Żydów wywieziono do Bełżca), Lipsku (3 tys. Żydów
wywieziono
do getta w Tarłowie), Lubartowie (4 tys. Żydów
wywieziono
do Bełżca), Lublinie (10 tys. Żydów wysłano do
Bełżca,
20 tys. zastrzelono na miejscu, 3 tys. wywieziono do
obozu
koncentracyjnego Majdanek), Łańcucie (Żydów
wywieziono
do obozu przejściowego w Pełkiniach), Łapach
(600
Żydów wywieziono do obozu przejściowego w
Białymstoku),
Łasku (3,5 tys. Żydów wywieziono do ośrodka
zagłady
Chełmno, 800 wywieziono do getta w Łodzi),
Łaskarzewiu
(1,3 tys. Żydów wywieziono do Treblinki), Łęczycy
(3
tys. Żydów wywieziono do ośrodka zagłady Chełmno),
Łomży
(4 tys. Żydów rozstrzelano na miejscu, 5 tys.
wywieziono
do Treblinki), Łosicach (5,5 tys. Żydów wywieziono
do
Treblinki), Łucku (Żydów rozstrzelano na miejscu), Markach
(Żydów
wywieziono do getta w Warszawie), Michałowo
(1,5
tys. Żydów wywieziono do obozu przejściowego w
Białymstoku),
Miechowie (1 tys. Żydów rozstrzelano na
miejscu,
3 tys. wywieziono do Bełżca), Mielcu (3,5 tys. Żydów
wywieziono
do innych gett, 1 tys. do obozu pracy
przymusowej
w Pustkowie), Mińsku Mazowieckim (1,3 tys.
Żydów
rozstrzelano na miejscu, 4 tys. wywieziono do
Treblinki),
Mławie (6 tys. Żydów wywieziono do Bełżca i
Treblinki),
Mordach (4,5 tys. Żydów wywieziono do Treblinki),
Nowym
Mieście (3,7 tys. Żydów wywieziono do Treblinki),
Nowogródku
(Żydów wywieziono do Bełżca), Nowym Dworze
Mazowieckim
(2 tys. Żydów wywieziono do Treblinki), Nowym
Korczynie
(4 tys. Żydów wywieziono do Treblinki), Nowym
Sączu
(20 tys. Żydów wywieziono do Bełżca), Nowym Targu
(1,5
tys. Żydów rozstrzelano na miejscu, 1 tys. wywieziono do
Bełżca),
Nowym Żmigrodzie (1,3 tys. Żydów rozstrzelano na
miejscu),
Olkuszu (4 tys. Żydów wywieziono do Auschwitz),
Opatowie
(8 tys. Żydów wywieziono do Treblinki, 2 tys. do
obozów
pracy), Opolu Lubelskim (6,5 tys. Żydów wywieziono
do
ośrodków zagłady Sobibór i Bełżec), Osieku (500 Żydów
wywieziono
do Treblinki), Otwocku (2 tys. Żydów rozstrzelano
na
miejscu, 7 tys. wywieziono do Treblinki), Ozorków (3 tys.
Żydów
wywiezionych do Chełmna), Pabianicach (3 tys. Żydów
wywieziono
do ośrodka zagłady Chełmno, 6 tys. do getta w
Łodzi),
Pajęcznej (3 tys. Żydów wywieziono do gett w Łodzi i
Wieluniu),
Parczewiu (7 tys. Żydów wywieziono do Treblinki),
Piątku
(Żydów wywieziono do Treblinki), Pilznie (1,5 tys.
Żydów
wywieziono do getta w Dębicy), Pińczowie (3 tys.
Żydów
wywieziono do Treblinki), Pińsku, Pionkach, Piotrkowie
Trybunalskim
(22 tys. Żydów wywieziono do Treblinki, 3,5 tys.
wywieziono
do obozów pracy), Płocku (7 tys. Żydów
wywieziono
do Treblinki), Płońsku (12 tys. Żydów wywieziono
do
Auschwitz), Poddębicy (1,5 tys. Żydów wywieziono do
ośrodka
zagłady Chełmno), Połańcu (2 tys. Żydów wywieziono
do
Chełmna), Praszce (Żydów wywieziono do Chełmna),
Przedbórzu
(5 tys. Żydów wywieziono do Treblinki), Rabce
(300
Żydów wywieziono do Bełżca), Radomiu (30 tys. Żydów
wywieziono
do Treblinki, 2 tys. wywieziono do Auschwitz),
Radomyśli
Wielkiej (Żydów wywieziono do Bełżca),
Radoszycach
(Żydów wywieziono do Treblinki), Radzyminiu
(2,5
tys. Żydów wywieziono do Treblinki), Radzyniu Podlaskim
(2
tys. Żydów wywieziono do Treblinki), Rajgrodzie (1,2 tys.
Żydów
wywieziono do obozu przejściowego w Boguszach),
Rawie
Mazowieckiej (4 tys. Żydów wywieziono do Treblinki),
Ropczycach
(część Żydów rozstrzelano na miejscu, pozostałych
wywieziono
do getta w Sędziszowie), Rykach (3,5 tys. Żydów
wywieziono
do Sobiboru i Treblinki), Serocku, Sędziszowie
Małopolskim
(1,5 tys. Żydów wywieziono do Bełżca), Siedlcach
(2
tys. Żydów rozstrzelano na miejscu, 10 tys. wywieziono do
Treblinki),
Siemiatyczach (7 tys. Żydów wywieziono do
Treblinki),
Sieniawie (3 tys. Żydów rozstrzelano na miejscu),
Siennicy
(Żydów wywieziono do Treblinki), Sieradzu (1,5 tys.
Żydów
wywieziono do Chełmna, 1 tys. do getta w Zduńskiej
Woli),
Skaryszewie (1,8 tys. Żydów wywieziono do getta w
Szydłowcu),
Skarżysku-Kamiennej (2,5 tys. Żydów wywieziono
do
Treblinki), Skrzynnie (Żydów wywieziono do getta w
Opocznie),
Sokołowie Małopolskim (3 tys. Żydów wywieziono
do
getta w Rzeszowie), Sokołowie Podlaskim (1,5 tys. Żydów
rozstrzelano
na miejscu, 5,5 tys. wywieziono do Treblinki),
Solcu
(800 Żydów wywieziono do getta w Tarłowie), Stalowej
Woli
(1,5 tys. Żydów rozstrzelano na miejscu, 1 tys.
wywieziono
do Bełżca), Starachowicach (4,5 tys. Żydów
wywieziono
do Treblinki), Starym Sączu (1 tys. Żydów
wywieziono
do Bełżca), Staszowie, Stawiskach, Stopnicy
(5
tys. Żydów wywieziono do Treblinki), Stryjkowie (Żydów
wywieziono
do getta w Brzezinach), Strzyżowie (Żydów
wywieziono
do getta w Rzeszowie), Suchedniowie (5 tys.
Żydów
wywieziono do Treblinki), Sulejowie (Żydów
wywieziono
do Treblinki), Sulejówku, Sulmierzycach, Szadku
(500
Żydów wywieziono do ośrodka zagłady Chełmno),
Szczebrzeszynie,
Śniadowie (650 Żydów wywieziono do
Treblinki),
Tarnobrzegu (Żydów wywieziono do getta w
Dębicy),
Tarnogrodzie (2,6 tys. Żydów wywieziono do Bełżca),
Tarnowie
(10 tys. Żydów rozstrzelano na miejscu, 10 tys.
wywieziono
do Bełżca, pozostałych do Auschwitz i Płaszowa),
Tomaszowie
Lubelskim, Tomaszowie Mazowieckim (4 tys.
Żydów
rozstrzelano na miejscu, 15 tys. wywieziono do
Treblinki),
Tyczynie, Tyszowcu (2 tys. Żydów wywieziono do
Bełżca),
Uchanie (2 tys. Żydów wywieziono do Treblinki),
Ulanowie,
Warcie (2 tys. Żydów wywieziono do ośrodka
zagłady
Chełmno), Wasilkowie (1 tys. Żydów wywieziono do
obozu
przejściowego w Białymstoku), Wąwolnicy (2 tys. Żydów
wywieziono
do Bełżca), Węgrowie (1 tys. Żydów rozstrzelano
na
miejscu, 7 tys. wywieziono do Treblinki), Wieliczce (7 tys.
Żydów
wywieziono do Bełżca i Treblinki), Wieluniu (7 tys.
Żydów
wywieziono do Chełmna), Wieruszowie (1,4 tys. Żydów
wywieziono
do Chełmna), Wiślicy (2 tys. Żydów wywieziono do
Treblinki),
Włocławku (4 tys. Żydów wywieziono do Chełmna),
Włoszczowej
(6 tys. Żydów wywieziono do Treblinki),
Wodzisławiu
(3 tys. Żydów wywieziono do Treblinki),
Wolbromiu,
Wołominie (600 Żydów rozstrzelano na miejscu,
2,5
tys. wywieziono do Treblinki), Wysokiej Mazowieckiej
(5
tys. Żydów wywieziono do Treblinki), Zabłudowie (1,4 tys.
Żydów
wywieziono do Treblinki), Zagórkowie (2,5 tys. Żydów
rozstrzelano
na miejscu), Zakliczynie (1,5 tys. Żydów
wywieziono
do Bełżca), Zaklikowie, Zamościu (9 tys. Żydów
wywieziono
do Bełżca), Zawichoście (5 tys. Żydów wywieziono
do
Bełżca), Zduńskiej Woli (7 tys. Żydów wywieziono do
Chełmna),
Zelowie, Złoczewiu, Zwoleniu (10 tys. Żydów
wywieziono
do Treblinki), Żabnie (700 Żydów wywieziono do
Bełżca),
Żarkach (3 tys. Żydów wywieziono do Treblinki),
Żelechowie
(13 tys. Żydów wywieziono do Treblinki), Żychlinie
(3
tys. Żydów wywieziono do Chełmna).
- 1942 r. - utworzenie obozu pracy przymusowej
dla Żydów w Hrubieszowie,
Kołomyji,
Kraśniku, Starachowicach (13 tys. osób),
Tarnogrodzie,
Tomaszowie Mazowieckim (1 tys. osób).
- 1942 r. - wywózka Żydów z obozu pracy
przymusowej w Gorlicach do obozu
koncentracyjnego
Buchenwald.
- 1942 r. - wywózka 116 tys. Żydów z
getta w Łodzi do Treblinki.
- styczeń 1942 r. - utworzenie getta
w Ożarowie (4,5 tys. osób), Szydłowie
(1
tys. osób).
- styczeń 1942 r. - likwidacja getta
w Izbicy Kujawskiej (1 tys. Żydów wywieziono
do
ośrodka zagłady Chełmno).
- luty 1942 r. - likwidacja getta w
Tarczynie (1,6 tys. Żydów wywieziono do
Treblinki).
- marzec 1942 r. - utworzenie getta
w Drohobyczy (10 tys. osób), Sampolu
(9
tys. osób).
- kwiecień 1942 r. - utworzenie getta
w Bieczu (700 osób).
- maj 1942 r. - utworzenie getta w Kowelu.
- maj 1942 r. - likwidacja getta w Lidzie
(Żydów rozstrzelano na miejscu).
- czerwiec 1942 r. - utworzenie getta
w Baranowie Sandomierskim (2 tys. osób -
wszystkich
wywiezionych do getta w Dębicy), Łęcznej
(3
tys. osób).
- 21 lipca 1942 r. - likwidacja getta
w Klecku (2 tys. Żydów).
- 22 lipca 1942 r. do połowy września
- deportacja 310 tys. Żydów z getta w
Warszawie
do ośrodka zagłady Treblinka.
- lipiec 1942 r. - utworzenie getta
w Przemyślu (22 tys. osób), Przeworsku,
Przysusze
(5 tys. osób).
- lipiec 1942 r. - likwidacja getta
w Kowelu, Nieświeżu (600 Żydów rozstrzelano
na
miejscu), Szczuczynie (2 tys. Żydów rozstrzelano na
miejscu).
- sierpień 1942 r. - likwidacja getta
w Bełchatowie (5 tys. Żydów wywieziono do
ośrodka
zagłady Chełmno, resztę do getta w Łodzi), Bieczu
(800
Żydów wywieziono do ośrodka zagłady Bełżec), Bobowej
(część
Żydów wywieziono do ośrodka zagłady Bełżec, część do
obozu
w Szebniach).
- sierpień 1942 r. - wysyłka 4 tys.
Żydów z getta w Drohobyczy do ośrodka
zagłady
w Bełżcu.
- wrzesień 1942 r. - likwidacja getta
w Bodzentynie (700 Żydów wywieziono do
getta
w Suchedniowie), Chęcinach (4 tys. Żydów wywieziono
do
ośrodka zagłady Treblinka), Dobre (500 Żydów wywieziono
do
Treblinki), Przemyślu (22 tys. Żydów wywiezionych do
Bełżca).
- październik 1942 r. - likwidacja getta
w Bychawie (2,7 tys. Żydów wywieziono
do
getta w Bełżycach), Ciepielowie (600 Żydów wywieziono do
ośrodka
zagłady Treblinka), Ożarowie (4,5 tys. Żydów
wywieziono
do Treblinki), Przeworsku (Żydów wywieziono do
Bełżca),
Przysusza (5 tys. Żydów wywieziono do Treblinki),
Szydłowie
(1 tys. Żydów wywieziono do getta w Chmielniku).
- październik 1942 r. - wywózka 5 tys.
Żydów z getta w Krakowie do ośrodka
zagłady
Bełżec.
- październik 1942 r. - wywózka 40 tys.
Żydów z getta w Częstochowie do
ośrodka
zagłady Treblinka. Pozostałych 8 tys. Żydów
umieszczono
w 5 obozach pracy przymusowej w Częstochowie
(20
tys. osób).
- listopad 1942 r. - likwidacja getta
w Chełmie (8 tys. Żydów wywieziono do
ośrodka
zagłady Treblinka), Łęcznej (1 tys. Żydów
rozstrzelano
na miejscu, 2 tys. wywieziono do obozu pracy
przymusowej
w Trawnikach), Łukowie (10 tys. Żydów
wywieziono
do Treblinki), Słucku.
- grudzień 1942 r. - likwidacja getta
w Sampolu (9 tys. Żydów wywieziono do
Bełżca),
Słonim (5 tys. Żydów rozstrzelano na miejscu),
Tarnopolu
(Żydów wywieziono do Bełżca), Tuchowie (3 tys.
Żydów
wywieziono do Bełżca).
- 1943 r. - likwidacja getta w Bełżycach
(część Żydów wywieziono do ośrodka
zagłady
Sobibór, część na Majdanek), Będzinie (7 tys. Żydów
wywieziono
do Auschwitz-Birkenau), Biłgoraju (2,5 tys. Żydów
wywieziono
do ośrodka zagłady Bełżec), Bochnii (część Żydów
rozstrzelano,
resztę wywieziono do ośrodka zagłady Bełżec i
Auschwitz-Birkenau),
Czortkowie (Żydów wywieziono do
Bełżca),
Dąbrowie Górniczej (10 tys. Żydów wywieziono do
Auschwitz),
Dąbrowie Tarnowskiej (3 tys. Żydów wywieziono
do
Bełżca), Dębicy (4 tys. Żydów wywieziono do Bełżca),
Drohobyczy
(8 tys. Żydów wysłano do Bełżca), Jędrzejowie
(6
tys. Żydów wywieziono do Treblinki), Końskich (10 tys.
Żydów
wywieziono do Treblinki), Lubaczowie (2,5 tys. Żydów
wywieziono
do Bełżca, 4,5 tys. rozstrzelano na miejscu),
Lwowie
(160 tys. Żydów wywieziono do Bełżca i do obozu w
Janowie),
Makowie Mazowieckim (5 tys. Żydów wywieziono do
Treblinki),
Muranowie, Ostrowcu Świętokrzyskim (2 tys. Żydów
rozstrzelano
na miejscu, 11 tys. wywieziono do Treblinki),
Radomsku
(18 tys. Żydów wywieziono do Treblinki), Rejowcu
(3
tys. Żydów wywieziono do ośrodka zagłady Sobibór i na
Majdanek),
Sierpcu, Sokółce (8 tys. Żydów wywieziono w
kierunku
wschodnim), Sosnowcu (11 tys. Żydów wywieziono
do
Auschwitz), Stryju (4 tys. Żydów rozstrzelano na miejscu),
Strzemieszycach
Wielkich (Żydów wywieziono do Auschwitz),
Suchej
Beskidzkiej (Żydów wywieziono do Auschwitz),
Wadowicach
(Żydów wywieziono do Auschwitz), Włodawie
(6
tys. Żydów wywieziono do Sobiboru), Wyszogrodzie
(3
tys. Żydów wywieziono do Auschwitz), Zambrowie (kilkuset
Żydów
rozstrzelano na miejscu, 2 tys. wywieziono do
Treblinki),
Zawierciu (5 tys. Żydów wywieziono do Auschwitz).
- 1943 r. - utworzenie obozów pracy
przymusowej w Ćmielowie, Sosnowcu
(5
tys. osób).
- 1943 r. - likwidacja obozu pracy przymusowej
dla Żydów w Hrubieszowie,
Kołomyji
(Żydów rozstrzelano na miejscu), Kraśniku.
- styczeń 1943 r. - powstanie w getcie
w Częstochowie. Podczas akcji
rozstrzelano
2,5 tys. Żydów.
- styczeń 1943 r. - likwidacja getta
w Krynkach (1 tys. Żydów wywieziono do
Treblinki,
5 tys. wywieziono w nieznanym kierunku), Opocznie
(3
tys. Żydów wywieziono do Treblinki).
- 5-12 lutego 1943 r. - w getcie w Białymstoku
zamordowano 800 Żydów, a
10
tys. wysłano do ośrodka zagłady w Treblince.
- luty 1943 r. - likwidacja getta w
Chrzanowie (8 tys. Żydów wywieziono do
obozu
koncentracyjnego Auschwitz), Czeladzi (800 osób
wywieziono
do Auschwitz), Iwano-Frankowsku.
- marzec 1943 r. - likwidacja getta
w Krakowie (Żydów wywieziono do obozów
koncentracyjnych
Płaszów i Auschwitz).
- 19 kwietnia - 16 maja 1943 r. - powstanie
w getcie w Warszawie. Po upadku
ponad
60 tys. Żydów deportowano do ośrodka zagłady w
Treblince.
- 16 lipca - 20 sierpnia 1943 r. - powstanie
w getcie w Białymstoku. Po upadku
40
tys. Żydów wysłano do ośrodków zagłady w Treblince i na
Majdanek.
- wrzesień 1943 r. - likwidacja getta
w Wilnie (większość Żydów rozstrzelano na
miejscu).
- październik 1943 r. - likwidacja getta
w Mińsku (kilka tysięcy Żydów
rozstrzelano
na miejscu).
- 20 listopada 1943 r. - likwidacja
obozu w Janowie (Żydów rozstrzelano na
miejscu).
- 1944 r. - likwidacja getta w Kownie (Żydów
wywieziono do obozów koncentracyjnych
Stutthof i Dachau), Starachowicach (13 tys.
Żydów
wywieziono do Auschwitz).
- 1944 r. - likwidacja obozu pracy przymusowej
w Sosnowcu (5 tys. Żydów
wywieziono
do Auschwitz), Tarnogrodzie.
- 30 sierpnia 1944 r. - likwidacja getta
w Łodzi (45 tys. Żydów umarło z głodu,
76
tys. wywieziono do Auschwitz).
|
