Jednym z pierwszych etapów eksterminacyjnej
polityki hitlerowców wobec ludności żydowskiej w Polsce było
zorganizowanie około 400 gett, skąd droga wiodła już tylko do
ośrodków zagłady. Największe getta znajdowały się w Warszawie,
Łodzi, Krakowie, Białymstoku itd.
Zobacz więcej:
------
BIAŁYSTOK ------
Getto w Białymstoku zostało utworzone 26
lipca 1941 roku. Niemcy zamknęli w tym getcie ponad 40 tysięcy
Żydów z Białegostoku i okolic, zmuszając ich do pracy w niemieckich
fabrykach. Getto było podporządkowane niemieckim władzom cywilnym
okręgu białostockiego (Bezirk Bialystok).
W listopadzie 1942 roku przybył tu z
Warszawy Mordechaj Tenenbaum, by zorganizować ruch oporu (Organizacja
Antyfaszystowska). Trzy grupy Żydów opuściło getto, kierując
się do partyzantki w lasach.
Na początku 1943 roku Niemcy przystąpili
do likwidacji getta w Białymstoku. W dniach 5-12 lutego 1943
roku zamordowali na miejscu ponad 800 Żydów, a do ośrodka zagłady
w Treblince deportowali 10 tysięcy. Podczas akcji ostatecznej
likwidacji getta (16 lipca 1943 r.) wybuchło powstanie zbrojne,
po klęsce którego przywódcy popełnili samobójstwo. Około 40
tysięcy Żydów wywieziono do ośrodków zagłady w Treblince i na
Majdanek. Getto w Białymstoku zostało ostatecznie zlikwidowane
20 sierpnia 1943 roku.
Po likwidacji getta białostockiego jego
teren był miejscem koncentracji ludności polskiej wysiedlonej
z Białowieży.
------
LUBLIN ------
Getto w Lublinie powstało 24 marca 1941 roku
i istniało do kwietnia 1942 roku na Podzamczu, a do września
1942 roku na Majdanie Tatarskim. Więziono w nim około 30 tysięcy
Żydów, z których większość zginęła w ośrodku zagłady w Bełżcu
(10 tys. osób), prawie 20 tysięcy zginęło na miejscu. Ostatnich
Żydów przewieziono do obozu na Majdanku (3 tys. osób).
Obecnie na Placu Ofiar Getta stoi Pomnik
Pomordowanych Żydów, zaś przy ul. Unickiej Mauzoleum Pamięci.
------
CZĘSTOCHOWA ------
Od 1941 roku w getcie w Częstochowie przebywało
około 48 tysięcy Żydów. W październiku 1942 roku nastąpiła wielka
deportacja ponad 40 tysięcy osób do ośrodka zagłady w Treblince.
W styczniu 1943 roku pozostali w getcie
Żydzi stawili zbrojny opór pod dowództwem Mendla Fiszelewicza,
lecz szybko ponieśli klęskę. W czerwcu tego roku Niemcy ostatecznie
zlikwidowali getto w Częstochowie, a do września zamordowano
tam jeszcze 2,5 tys. osób. Pozostałych przy życiu skierowano
do pięciu obozów pracy przy zakładach zbrojeniowych HASAG
w Częstochowie. Ogółem zgromadzono tam 20 tys. osób. Nagłe wejście
armii sowieckiej uratowało życie około 5,2 tys. Żydom z obozu
pracy w tych zakładach.
Pamięć pomordowanych Żydów z getta częstochowskiego
uwiecznia pomnik na cmentarzu żydowskim oraz tablica pamiątkowa
przy ul. Kawiej.
------
TARNÓW ------
W marcu 1941 roku utworzono tu getto, w którym
do połowy 1942 roku Niemcy stłoczyli około 40 tysięcy Żydów
z innych miast okupowanej południowej Polski (a nawet z Austrii,
Czech i Niemiec).
W czerwcu 1942 roku nastąpiła deportacja
12 tysięcy Żydów osób do ośrodka zagłady w Bełżcu, we wrześniu
5 tysięcy do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau i 3,3
tysiąca do obozu koncentracyjnego w Płaszowie. Około 10 tysięcy
Żydów zginęło na miejscu. Getto w Tarnowie zostało ostatecznie
zlikwidowane w 1943 roku.
Zostały wymienione
tu tylko największe spośród kilkuset gett polskich. Duże getta
znajdowały się również w: Radomiu (przebywało w nim 32 tys.
osób), Rzeszowie (25 tys. osób), Przemyślu (22 tys. osób), Kielcach
(27 tys. osób), Nowym Sączu (20 tys. osób), Tomaszowie Mazowieckim
(20 tys. osób), Bochni (15 tys. osób), Sosnowcu (12 tys. osób).
|