nazwa	wartość liczbowa	wymowa	alfabet hebrajski
alef	1	-
bet	2	b, w
gimel	3	g
dalet	4	d
he	5	h
waw	6	w
zajin	7	z
het	8	h
tet	9	h, ch
jod	10	y
kaf	20	k
lamed	30	l
mem	40	m
nun	50	n
samech	60	s
ajin	70	-
pe	80	p, f
cade	90	ts
kof	100	q (k)
resz	200	r
szin/sin	300	sz/s
taw	400	t

 

Język hebrajski jest językiem starożytnego Izraela, językiem Biblii. Należy do jednej grup języków semickich, do których zalicza się między innymi język arabski, aramejski, syryjski i etiopski. Przechodził następujące etapy rozwoju: język biblijny lub klasyczny (Stary Testament), pobiblijny, nowohebrajski język religijny i literacki, od XIX wieku język hebrajski współczesny; obecnie język urzędowy państwa Izrael.

    Trzy wielkie religie korzystają z świętych ksiąg Izraela: judaizm, chrześcijaństwo i islam. Dwie pierwsze zaliczają je do swojej Biblii. Te święte księgi powstały w czasach przed Chrystusem jako pisma religijne, a złączone zostały w około 90 roku po Chrystusie w kanon tzw. Starego Testamentu, z którego korzystało pierwotne chrześcijaństwo, dodając do niego później kanon Nowego Testamentu.
    Językiem oryginalnym Starego Testamentu jest język starohebrajski. I to właśnie jemu przypadło najczcigodniejsze miejsce sród języków, jakimi posługiwali się Żydzi. Miał on swoje dialekty i zabarwiony był naleciałościami języka aramejskiego. W najmłodszych księgach Starego Testamentu (np. Kaznodzieja Salomonowy) mamy już początki języka nowohebrajskiego. W dwóch księgach (we fragmentach Ezdrasza i Daniela) mamy język aramejski zachodni. Pewne właściwości językowe starszego okresu zachowały się w poezji. Przez wieki Biblia stanowiła podstawę żydowskiej edukacji, a dzieci rozpoczynały naukę od alfabetu hebrajskiego. W taki to sposób język hebrajski stał się językiem klasycznym Żydów.
    Język hebrajski posługiwał się pierwotnie pismem tzw. starohebrajskim, lub starokananejskim, które jest pewną formą pisma starozachodniosemickiego. Po niewoli babilońskiej wraz z językiem aramejskim, który stał się językiem potocznym, zamiast hebrajskiego poczęto posługiwać się pismem tzw. kwadratowym, będącym odmianą pisma staroaramejskiego.
    Tekst, przeszedłszy w piśmie różne koleje, ulegał jeszcze wpływom materiału, na którym był pisany. Pisano na zwojach papirusowych, które sprowadzano z Egiptu. Ustawy wykuwano rylcem na kamieniu. W życiu codziennym posługiwano się tabliczkami lub cegiełkami glinianymi, które po zapisaniu wypalano celem utrwalenia pisma. Kosztowniejszym, ale trwalszym materiałem piśmiennym były skóry zwierzęce, które odpowiednio wyprawiano i gładzono.
    Tekst Starego Testamentu w okresie żywego języka nie był opatrzony samogłoskami. Od czasów starożytnych język ten przeszedł kilka procesów rozwoju. Rozróżnia się hebrajski misznaicki, hebrajski rabiniczny a także hebrajski tłumaczy. Jakkolwiek współczesny Żyd może z łatwością czytać i rozumieć każdą z tych odmian. Język ten jest zapisywany tylko spółgłoskami. Przez długie stulecia język starohebrajski był używany wyłącznie w liturgii żydowskiej w synagodze, podczas czytania świętych tekstów. Po zniszczeniu Świątyni w 70 roku n.e. hebrajski przestał całkowicie być językiem mówionym. Ustalaniem tekstu spółgłoskowego Biblii zajmowały się szkoły uczonych żydowskich tzw. masoretów (w okolicach Palestynie i w Babilonii). Hebrajski stał się językiem pism rabinicznych, tradycyjnych kodeksów i komentarzy prawnych. Żydzi często określali go nazwą: "język święty". Ten powolny zanik języka hebrajskiego w życiu zmusił pisarzy do utrwalenia właściwej wymowy wyrazów, specjalnie samogłosek, za pomocą pewnych liter: "alef" i "he" dla "a", "waw" dla "o" i "u", "jod" dla "i" i "e". Później zaś, za pomocą specjalnych systemów punktacyjnych, z których najważniejszym jest tzw. tyberiadzki, stosowany w druku. Jest to system podlinijny, tzn. znaki samogłoskowe, składające się z kropek i kreseczek, pisze się przeważnie pod spółgłoskami. System ten powstał na przełomie VI-VII wieku w Tyberiadzie. Znaki oznaczające samogłoski dodaje się jedynie dla początkujących oraz w tradycyjnych tekstach świętych. Istnieje kilka różnych, lokalnych odmian wymowy, mogących znacznie się od siebie różnić. Typy wymowy można w przybliżeniu podzielić na dwie główne kategorie: Orientalna (lub Wschodnia) i Europejska (lub Zachodnia).

    W okresie niewoli babilońskiej, Sargon i Assarhadon osiedlili przymusowo w Palestynie kolonistów aramejskich. Właściwa nazwa tych ludów to Aram. Współczesną nazwę Syrii stworzyli dopiero Grecy, gdy zetknęli się z ludami aramejskimi. Trudno jest nam wyznaczyć granice geograficzne dialektów aramejsko-syryjskich. Języki te rozlewały się na olbrzymiej przestrzeni, położonej między dorzeczem Eufratu i Tygrysu aż po Półwysep Synajski i góry Taurus. W Palestynie mówiono po aramejsku już w V wieku przed naszą erą. Nehemiasz żali się (Neh. 13:24), że dzieci żydowskie nie rozumieją ojczystego języka hebrajskiego, i mówią jakąś gwarą asdocką. W I wieku przed naszą erą nie rozumiano hebrajskiej Biblii, czytanej w synagodze. Musiano ją tłumaczyć na język ludowy - aramejski. Hebrajski był językiem szkoły. Językiem potocznym na wsi i po miastach był aramejski w dwóch gwarach: judejskiej i galilejskiej (Mat. 26:73).
    W palestyńskich szkołach nauka odbywała się ustnie, za pomocą powtarzania (miszna). Objaśnienia dawano po aramejsku, a treści wykładów hebrajskich uczono się z pamięci. Najstarsze streszczenia przedmiotów wykładanych w wybitnych szkołach żydowskich w Jawne, Sefforis i Tyberiadzie, zebrano razem pod nazwą Miszny. Obok wykładów prawnych wygłaszano kazania i nauki. Dla celów praktycznych, hebrajskie ustępy Biblii tłumaczono na język aramejski i obszernie objaśniano ludowi.

    Odrębnym dialektem był samarytański. Językiem tym posługiwali się Samarytanie - naród, który powstał z plemion aramejskich osiedlonych przymusem w Palestynie (w Samarii) przez Sargona i Assarhadona (Ezdr. 4:2). Zbliżyli się oni religijnie do Żydów, przyjmując Prawo Mojżeszowe. Nie znali oni jednak języka hebrajskiego i posługiwali się odrębnym dialektem aramejskiego - samarytańskim.

    Żydzi zwykle mówili językiem kraju, w którym zamieszkali lub dialektem żydowskim. Powstawały rozmaite dialekty. Na przestrzeni od XII do XX wieku istniał dialekt żydowsko-prowansalski (szuadit), dziś właściwie już wymarły. W średniowieczu Żydzi posługiwali się francuskim, katalońskim i innymi językami romańskimi. Najbardziej rozpowszechnionym przykładem języka który przetrwał jest jidisz, oparty głównie na języku niemieckim lecz zapisywany alfabetem hebrajskim. Później dodano do niego dodatki słowiańskie (zwłaszcza polskie). Na początku posługiwali się nim Żydzi ze wschodniej i centralnej Europy. Innym powszechnie używanym dialektem jest żydowsko-hiszpański (ladino, judezmo). Jest on także zapisywany literami hebrajskimi, a posługują się nim Żydzi hiszpańscy. Język hebrajski pozostał jednak językiem nauki i modlitwy oraz korespondencji.
    Niezwykłym wydarzeniem było odrodzenie się języka hebrajskiego. 7 stycznia 1858 roku, urodził się na Litwie, Eliezer Ben Jehuda (1858-1922). Uzyskał on solidne żydowskie wykształcenie, obejmujące także umiejętność czytania hebrajskich tekstów biblijnych. Gdy w 1881 roku wyemigrował do ziemi praojców - do Palestyny - zapragnął używać na co dzień języka hebrajskiego. Rozumnie uważał, że to umożliwi wszystkim Żydom żyjącym w diasporze, szybkie i łatwe porozumienie się. Podstawą było silne przekonanie, że każdy naród musi mieć własny język. Eliezer Ben Jehuda napotkał jednak na liczne trudności. W języku hebrajskim brakowało określeń współczesnych. Hebrajski był językiem Biblii. Brakowało w nim takich pojęć jak "rower", "samochód", "okręt parowy" czy "elektryczność". Rozpoczął więc nadawanie im nowych hebrajskich nazw. W ten sposób dokonało się wielkie odrodzenie hebrajskiego jako języka mówionego. Stworzono nowe formy wyrazowe, by dostosować język do nowoczesnego życia i terminologii. Rozpoczęto pisanie tekstów naukowych i czasopism w języku "iwrit" (nowoczesny hebrajski). Jego największym życiowym dziełem było opracowanie 17-tomowego słownika starożytnej i nowoczesnej hebrajszczyzny.
    W 1908 roku rozpoczęto wydawanie encyklopedycznego słownika hebrajskiego "Thesaurus totius hebraitatis".

    Język hebrajski jest obecnie używany w Izraelu jako język ojczysty przez 6 milionów ludzi. Jest on oficjalnym językiem Państwa Izrael. Jego upowszechnieniu służą wysiłki akademii językowej i wprowadzenie go do szkół. Wysoką efektywność osiągnął system nauczania rudymentów języka wśród imigrantów. Hebrajski jest językiem współczesnej literatury w Izraelu, i coraz częściej uczą się go także Żydzi z diaspory. To odrodzenie hebrajskiego stanowi wyjątkowy fenomen we współczesnym świecie.