W ostatnich latach można zauważyć wyraźny
wzrost zainteresowania naszym krajem przez turystów zagranicznych.
W 1985 r. przyjechało ich ogółem 3436,2 tys., natomiast w 1994
r. już dwa razy więcej tj. 7425,8 tys., z czego 54% w celach
turystycznych. Wśród wielu walorów i atrakcji turystycznych
naszego kraju, swoje miejsce zajmuje, obok swoistego folkloru,
również specyfika kulturowa mniejszości narodowych, wyrażona
głównie przez ich materialne pozostałości. Największe znaczenie
mają tu pozostałości kultury żydowskiej. Ich rangę podnosi fakt,
iż takich obiektów jest na świecie niewiele, a duże ich nagromadzenie
w Polsce wynika z długiej historii Żydów na naszym obszarze
oraz ich licznego skupiska przed wojną. Mimo że to, co pozostało
po zniszczeniach wojennych nie jest w pełni reprezentatywne
dla bujnie rozwiniętej przedwojennej kultury i sztuki żydowskiej,
to pewne miejsca posiadają walory turystyczne na skalę światową
(np. krakowska dzielnica żydowska - Kazimierz wpisana jest na
światową listę dziedzictwa kultury UNESCO, zaś takich miejsc
w Polsce jest tylko 5). Miejsca i obiekty związane z bytnością
Żydów nie muszą więc interesować tylko turystów żydowskich,
choć stanowią oni główną grupę zwiedzających te miejsca.
Ponieważ Główny Urząd Statystyczny nie prowadzi
weryfikacji dotyczących narodowości lub pochodzenia obcokrajowców
przyjeżdżających do Polski, niezmiernie trudno jest sprecyzować
konkretną liczbę przyjeżdżających Żydów. Nie są to bowiem tylko
obywatele Izraela, lecz również takich krajów jak: USA, Niemcy,
Francja, Wielka Brytania i innych. Podane więc w poniższej tabeli
dane nie odzwierciedlają faktycznej liczby przyjeżdżających
do Polski turystów żydowskich.
Przyjazdy cudzoziemców z Izraela do Polski
w latach 1985-1994 - w tysiącach
Kraj /
Lata |
1985 |
1986 |
1987 |
1988 |
1991 |
1992 |
1993 |
1994 |
Izrael |
0,8 |
1,4 |
4,2 |
8,6 |
15,3 |
16,4 |
19,1 |
23,7 |
Ź r ó d ł o: Turystyka i wypoczynek w
1992 r., GUS, Warszawa 1993; Turystyka i wypoczynek w 1993
r., GUS, Warszawa 1994; Turystyka w 1994 r., GUS 1995
Publikowane dane na temat obcokrajowców dotyczą
również ich deklarowanych celów. Przedstawia je poniższa tabela:
Przyjazdy cudzoziemców z Izraela do Polski
według deklarowanych celów w latach 1992-1994 - w tysiącach
Rok
|
Deklarowany
cel |
Przyjazdy
ogółem
|
Odwiedziny |
Handlowy |
Turystyczny |
Tranzyt |
1992 |
1,8 |
10,3 |
1,3 |
1,3 |
16,4 |
1993 |
1,6 |
1,8 |
12,4 |
1,6 |
19,1 |
1994 |
1,1 |
1,7 |
14,5 |
1,7 |
23,7 |
Ź r ó d ł o: Turystyka i wypoczynek w
1992, 1993, 1994 r., GUS
Przyjazdy cudzoziemców z Izraela stanowią
prawie we wszystkich podanych latach 0,3% (jedynie w 1988
r. 1,8%) ogółem przyjeżdżających cudzoziemców do Polski. Oprócz
widocznego wzrostu przyjazdu obywateli Izraela (30-krotnie
więcej przyjechało ich w 1994 r. niż w 1985 r.) można też
zaobserwować, iż w 1993 i 1994 roku wyraźnie zwiększył się
deklarowany cel turystyczny przyjeżdżających. W tym celu w
1993 r. przyjechało 65% Izraelczyków, zaś w 1994 r. 61%. W
przeważającej części jest to młodzież izraelska, która do
niedawna obowiązkowo musiała zwiedzić miejsca w Polsce związane
z Holocaustem. Częściowo te wycieczki szkolne sponsorowane
były przez rząd Izraela, obecnie nie są już one obligatoryjne
i tylko w części dotowane przez Izraelskie Ministerstwo Edukacji,
dlatego też mogą pozwolić sobie na nie uczniowie z bogatszych
rodzin.
Natomiast jeśli chodzi o amerykańskich
Żydów to grupowe ich przyjazdy do Polski organizują takie
nowojorskie organizacje jak: American Jewish Committee,
American Jewish Congress, Federation of Jewish American
Congregations.
Dużo osób przyjeżdża indywidualnie, bądź
odwiedzić dawne miejsca zamieszkania, bądź w celach turystycznych,
rodzinnych czy innych. Precyzując dokładniej kierunki turystyki
żydowskiej nastawione są przede wszystkim na:
1) ośrodki chasydzkie i groby
cadyków w Polsce
2) miejsca docelowe - turystyka
indywidualna
3) miejsca martyrologii Żydów
4) wszystkie miejsca i obiekty
związane z historią i kulturą Żydów polskich.
Ruch turystyczny w tych kierunkach organizowany
jest przez polskie biura podróży - tu głównie ORBIS SA
i np. JANO-TOUR czy INTERCRAC z Krakowa, oraz
przez żydowskie biura turystyczne takie jak: OUR ROOTS,
czy SHALOM w Warszawie. Przygotowany przez biura program
obejmuje kilka standardowych tras po najważniejszych miejscach
i zabytkach żydowskich. Przeznaczony jest zarówno dla turystów
indywidualnych jak i grupowych. Dodatkowo turyści indywidualni
mają do dyspozycji prywatnych przewodników, a nawet korzystają
z usług taksówkarzy, którzy wożą ich do wskazanych miejsc. W
Krakowie takim przewodnikiem jest pan Bernard Offen, który przeżył
getto w Krakowie, obóz w Płaszowie i Oświęcimiu. Oprowadza on
turystów indywidualnych i grupowych po Kazimierzu i zaprasza
również na projekcję filmu video o krakowskim getcie i obozie
koncentracyjnym w Płaszowie.
Dla Żydów z całego świata ORBIS SA
od kilku lat przygotowuje w rocznicę powstania w getcie warszawskim
program turystyczny związany z Holocaustem tzw. "March
of Living". Żydzi wyruszają z Warszawy do Treblinki, Sobiboru,
Majdanka i Oświęcimia. Poza tym przez cały rok ORBIS
oferuje 9-cio i 10-ciodniowe pobyty w Polsce dla zagranicznych
turystów deklarujących chęć zwiedzenia miejsc i obiektów kultury
żydowskiej. Wariant wycieczki 9-ciodniowej obejmuje trasę: Warszawa-Treblinka-Tykocin-Lublin-Majdanek-Kraków-Oświęcim-Częstochowa,
zaś wycieczka 10-ciodniowa poszerzona jest o Białystok, Zamość,
Łańcut, Rzeszów, Łódź.
Podobne trasy wycieczek organizuje żydowskie
biuro OUR ROOTS. Krótszy wariant (4-5 dni) obejmuje Warszawę,
Kraków, Oświęcim, w dłuższym (7-8 dni) odwiedza się jeszcze
Tykocin, Lublin i Majdanek.
Dalsze trasy np. do Pragi organizuje
m.in. krakowska agencja turystyczna INTERCRAC, która
w swojej ofercie posiada również szczegółowy plan wycieczki
po miejscach zagłady i martyrologii Żydów.
W ostatnich latach kilka innych krakowskich
firm uruchomiło specjalną trasę "śladami Listy Schindlera",
która łączy Kazimierz z obozem w Płaszowie.
Omawiając ruch turystyczny związany z miejscami
historycznymi i zabytkami żydowskimi trzeba zaznaczyć, że nie
ogranicza się on tylko do turystki żydowskiej. W ostatnich latach
zauważyć można wzrost zainteresowania Polaków odmiennymi kulturami,
a szczególnie ich materialnymi pozostałościami. Przypadkowo
spotkana synagoga, czy też kirkut żydowski, budzą ciekawość
i chęć bliższego ich poznania. Dotyczy to przeważnie dużych,
w miarę dobrze zachowanych obiektów, oznaczonych odpowiednią
informacją turystyczną. Ponadto wśród wszystkich tych obiektów,
jest kilka o wyjątkowych walorach turystycznych i stanowią one
docelowy punkt zwiedzania.
|