W 1914 roku do Palestyny przyjechał Baron
Rothschild. Po zapoznaniu się z rozwojem żydowskich osad rolniczych
pochwalił pracę Organizacji Syjonistycznej i wyraził
gotowość pomocy.
W Palestynie
istniały już 43 osady rolnicze, w tym 14 kibuców.
W 1914 r. żydowski imigrant z Rosji Meyer
London został wybrany do Kongresu Stanów Zjednoczonych.
Był on socjalistą.
W 1914 r. Jesse Lasky i Samuel Goldfish (Goldwyn)
założyli w Hollywood (USA) pierwszą korporację ruchomych obrazów.
Na początku XX wieku w Rumunii żyło około
300 tys. Żydów, czyli 4 % ludności. Do Rumunii przybywali liczni
żydowscy uchodźcy z Rosji i Galicji, uciekający często przed
służbą wojskową. Większość z nich osiedlała się w Mołdawii.
W 1914 r. w monarchii austro-węgierskiej
żyło 900 tys. Żydów, stanowiąc 5 % mieszkańców.
W 1914 r. władze rosyjskie zakazały używania
języka jidysz.
-------- I wojna światowa --------
28 lipca 1914 roku wybuchła I wojna światowa
pomiędzy Państwami Centralnymi (Niemcy, Austro-Węgry
i później Turcja) a Państwami Ententy (Rosja, Anglia,
Francja i później Stany Zjednoczone).
Wielkim żydowskim
nieszczęściem tej wojny było walczenie Żydów przeciwko sobie.
Żydzi będąc obywatelami różnych państw, służyli w różnych armiach
i podczas wojny walczyli przeciwko sobie. W niemieckiej armii
walczyło 100 tys. żydowskich żołnierzy (w tym 2 tys. oficerów),
w austro-węgierskiej armii 320 tys. żydowskich żołnierzy (w
tym 8 generałów). Przeciwko nim walczyło w brytyjskiej armii
10 tys. żydowskich żołnierzy (w tym 1,3 tys. oficerów), we francuskiej
armii 55 tys. żydowskich żołnierzy (w tym 14 generałów), w rosyjskiej
armii ponad 350 tys. żydowskich żołnierzy i w amerykańskiej
armii 250 tys. żydowskich żołnierzy (w tym 10 tys. oficerów).
Wraz z wybuchem
wojny rozpoczęły się prześladowania Żydów, w większości dokonywane
przez żołnierzy rosyjskich i rumuńskich. Zginęło ogółem 120
tysięcy Żydów na wszystkich frontach wojny.
W 1914 r., wraz z wybuchem I wojny światowej,
większość terenów rosyjskiej strefy osadnictwa żydowskiego znalazła
się w obrębie toczonych działań wojennych. Carat obawiał się
współpracy Żydów z wrogiem. Setki tysięcy Żydów uciekało przed
wojną, która oznaczała rabunek i inkwizycje mienia. Sytuację
wykorzystywały antyżydowskie kręgi w sztabie generalnym, który
rozpowszechniał pogłoski, jakoby Żydzi szpiegowali dla Niemiec
i Austro-Węgier. Doszło do licznych pogromów Żydów, a administracja
carska rozpoczęła przymusową deportację ludności żydowskiej
do stref osiedlenia, nie objętych jeszcze wojną. Wojska rosyjskie
dla osłony atakujących żołnierzy często pędziły przed sobą bezbronnych
Żydów.
Podczas I wojny światowej, rosyjska
administracja na ziemiach polskich podejrzewała Żydów o współprace
z niemieckimi wojskami.
Wybuch I wojny światowej postawił w bardzo
trudnej sytuacji żydowską społeczność w Palestynie, która była
częścią Imperium Ottomańskiego. Żydowskie osady w Palestynie
zostały odcięte od wszelkiej pomocy finansowej ze środowisk
żydowskich w Europie i ich sytuacja bardzo szybko się pogarszała.
Na szczęście rząd Stanów Zjednoczonych zgodził się dostarczyć
im pomoc.
Władze tureckie
postawiły przed wszystkimi obcokrajowcami żyjącymi na terenie
Imperium Otomańskiego ultimatum żądające przyjęcie tureckiego
obywatelstwa albo wyjechanie z kraju. Większość Żydów żyjących
w Palestynie pochodziła z Rosji, która teraz była wrogiem Turcji.
Wielu Żydów musiało opuścić Palestynę, inni byli deportowani.
Naczelny dowódca wojsk tureckich w Palestynie, Djemel Pasza
nakazał liczne aresztowania, konfiskaty wyposażenia i zapasów
zgromadzonych w żydowskich osadach rolniczych. Wprowadzono zakaz
używania symbolów i emblematów ruchu syjonistycznego.
Bliski Wschód - 1914 rok (Copyright: Gedeon)
W 1914 r. W Stanach Zjednoczonych powstał
Komitet Pomocy Amerykańskim Żydom. Fundatorami byli ortodoksyjni
liderzy, między innymi: Jacob H. Schiff, Louis Marshall i Felix
Warburg. Podczas wojny pomocą objęli także Żydów europejskich,
przekazując na ten cel 15 mln USD.
W latach 1915-1931 z Europy wyjechało
ponad 760 tysięcy Żydów. Uciekali głównie do Ameryki.
Podczas I wojny światowej w Rumunii prześladowano
Żydów jako rzekomych szpiegów i sprzymierzeńców Austro-Węgier.
W 1915 r. warunki życia w strefach osadnictwa
żydowskiego w Rosji, stały się nie do zniesienia i carat częściowo
zniósł strefy, pozwalając Żydom na osiedlanie się na terytorium
całego imperium. Uczyniono to z obawy przed współpracą Żydów
z wrogiem. Równocześnie siłą przesiedlono około 500 tys. Żydów.
Przez cały czas trwały antyżydowskie pogromy i prześladowania.
Publicznie zakazano wydawania w Rosji publikacji w hebrajskim
i jidysz.
W czasie I wojny światowej,
w Rosji ważną rolę odgrywał Żydowski Komitet na Rzecz Ofiar
Wojny. Dzięki gromadzonym środkom od bogatych Żydów, niesiono
pomoc potrzebującym i łagodzono nędzę wśród ludności żydowskiej.
Na początku 1915 roku władze tureckie aresztowały
w Palestynie licznych żydowskich przywódców i działaczy społecznych.
Część z nich została internowana w Antalii (w Turcji), a pozostałych
deportowano do Egiptu.
W 1915 roku
młodzi żydowscy działacze założyli tajną organizację szpiegowską
Nili, działającą w Palestynie na rzecz Brytyjczyków.
Założycielami byli Aaron Aaronsohn (1876-1919) i Avshalom Feinberg
(1889-1917). W 1917 r. Turcy rozbili organizację, aresztując
i zabijając wielu jej członków.
W 1915 r. Ze'ev Jabotinsky (1880-1940) i
Joseph Trumpeldor (1880-1920) wystosowali rezolucję do rządu
brytyjskiego wzywającą do stworzenia legionu żydowskiego w Egipcie.
W kilka dni po odezwie zgłosiło się 500 ochotników, z których
utworzono jednostkę pomocniczą brytyjskiej armii Zion Mule
Corps.
W 1915 r. William J. Simmons założył w Atlancie
(USA) rasistowską organizację Ku Klux Klan. Była
ona skierowana przeciwko Murzynom, Żydom i katolikom.
W 1916 r., gdy na ziemie polskie wkroczyły
wojska niemieckie, rząd rosyjski zlikwidował strefy osadnictwa
żydowskiego. Wielu Żydów wówczas deportowano w głąb Rosji.
Od początku działań wojennych, polscy nacjonaliści
(endecy), którzy wcześniej oskarżali Żydów o rzekome
rusofilstwo, teraz rozpoczęli agitację o skłonności germanofilskie
wszystkich Żydów. W atmosferze wojennej zawieruchy przetaczającej
się przez polskie ziemie, Polacy żywili nadzieję na odzyskanie
samodzielnego państwa. W tej atmosferze, antysemici głosili
hasła, jakoby Żydzi zatruwali wodę w studniach i mleko. Mnożyły
się zajścia antyżydowskie.
W 1916 r. polski magistrat w Warszawie
zabronił Żydom wstępu do parków. Zakaz obejmował Żydów ubranych
zgodnie ze swoją tradycją, nie obejmował więc Żydów zasymilowanych.
Po silnych sprzeciwach, magistrat wycofał się z uchwały.
PALESTYNA POD WŁADZĄ BRYTYJSKĄ
16 kwietnia 1916 roku doszło do zawarcia
tajnego układu pomiędzy Francją i Wielką Brytania w sprawie
podziału stref wpływów na Bliskim Wschodzie. Układ Sykes-Picot
został podpisany przez wysokich przedstawicieli ministerstw
spraw zagranicznych: Sir Mark Sykes (1879-1919) z Wielkiej Brytanii
i Francois-Georges Picot (1870-1951) z Francji.
Zgodnie z umową Palestyna miała zostać
podzielona: rejon Hajfy miał się znajdować pod kontrolę brytyjską,
a większość Galilei pod kontrolą francuską. Na terenie pustyni
Negew i południowej części Judei miało powstać arabskie państwo
popierane przez Wielką Brytanię. Natomiast reszta Palestyny
z Jerozolimą, Jaffą, Tyberiadą i Nazaretem miała przejść pod
kontrolę międzynarodową. W zawartym
układzie nie uwzględniono żadnych postulatów syjonistycznych,
a jedynie memorandum komitetu żydowsko-angielskiego, który żądał
równouprawnienia dla Żydów w Palestynie.
W październiku 1916 r. żydowscy syjoniści
przedstawili rządowi brytyjskiemu oddzielne memorandum,
w którym przedstawili własne stanowisko w sprawie Palestyny.
Postulowali oni uznanie przez rząd Wielkiej Brytani siedziby
narodowego żydowstwa w Palestynie. Realizacja siedziby miałaby
nastąpić na drodze autonomii narodowej, poprzez wspieranie emigracji
i kolonizacji w Palestynie. Szczegóły miałyby zostać sformułowane
na podstawie oddzielnych porozumień między rządem angielskim
i przedstawicielami syjonizmu.
W lutym 1917 r. nowy rząd brytyjski spotkał
się z przedstawicielami syjonizmu: Rothschildem, Weizmannem
i Sokołowem. Postulowali oni, aby Wielka Brytania objęła protektorat
nad Palestyną oraz udzieliła państwowego czarteru dla
żydowskiej imigracji i kolonizacji. Chaim Weizmann, przewodniczący
Światowej Organizacji Syjonistycznej, uzyskał poparcie
brytyjskie dla projektów żydowskich.
Gdy w 1917 r. w Rosji wybuchła rewolucja
lutowa, rewolucjoniści znieśli wszystkie wymierzone w Żydów
ograniczenia. Przywódcy rewolucji traktowali mniejszość żydowską
jako ofiarę carskich prześladowań. Żydzi stali się równoprawnymi
obywatelami Rosji. Następna rewolucja październikowa potwierdziła
prawa uzyskane przez Żydów.
Po rewolucji październikowej wielu Żydów
zaliczało się do ścisłego grona przywództwa komunistycznego.
Byli to: Trocki, Zinowiew, Kamieniew, Swierdłow, Joffe, Radke,
Riazanow, Larin i inni. Żydzi obejmowali kluczowe stanowiska
w urzędach publicznych, szkołach i zakładach przemysłowych.
Byli to Żydzi zasymilowani. Inni integrowali się licząc na awans
społeczny. Większość Żydów pozostawała niechętna asymilacji.
Po 1917 r. władze
komunistyczne Związku Sowieckiego rozpoczęły zwalczanie wszelkich
religii. Oznaczało to w praktyce powszechny zakaz praktykowania
judaizmu i nauki języka hebrajskiego. Wykonywanie zawodu
rabina stało się niezwykle trudne.
W 1917 r. Sarah Schneier założyła w Krakowie
(Polska) pierwszą religijną szkołę dla dziewcząt Bais Yaakov
(Dom Jakuba). Do 1937 r. szkołę opuściło 3,5 tys. studentek.
W 1917 r. powstała Organizacja Kultury
Hebrajskiej, zajmująca się rozwojem kultury i edukacji we
Wschodniej Europie. W setkach szkół nauczano języka hebrajskiego.
W sierpniu 1917 r. rząd Wielkiej Brytanii
zgodził się na utworzenie żydowskich batalionów. Utworzono ogółem
5 batalionów, w których służyło 5 tys. żydowskich ochotników.
------- Deklaracja Bulfora -------
2 listopada 1917 roku rząd brytyjski opublikował
Deklarację Balfoura, podpisaną przez pierwszego sekretarza James
Arthura Balfoura (1848-1930). Była to deklaracja poparcia przez
brytyjski rząd koncepcji utworzenia żydowskiego państwa w Palestynie.
Dokument ten stwierdzał: "Rząd Jego Królewskiej Mości
odnosi się przychylnie do ustanowienia w Palestynie siedziby
narodowej dla narodu żydowskiego i dołoży wszelkich starań,
aby ułatwić osiągnięcie tego celu."
Deklaracja stała się bodźcem zachęty
dla całego ruchu syjonistycznego.
Niestety, papież Benedykt XV odmówił Żydom
uprzywilejowanego stanu i nazwał ich niewierzącymi.
W 1917 r. wojska brytyjskie zajęły Irak,
nadając Żydom równouprawnienie, którym cieszyli się do 1929
r., kiedy Wielka Brytania przyznała niepodległość Irakowi.
Równocześnie na terenach Palestyny toczyły
się brytyjsko-tureckie działania wojenne. Brytyjczycy zdobyli
7 listopada 1917 r. port i twierdzą Gazę. 17 listopada 1917
r. zajęli Jaffę, a 9 grudnia 1917 r. marszałek Edmund Henry
Allenby zajął Jerozolimę. W ostatnich działaniach wojennych,
w 1918r., Brytyjczycy opanowali wszystkie pozostałe tureckie
punkty oporu w Palestynie. Tym samym Wielka Brytania przejęła
nad tymi terenami pełną kontrolę wojskową.
W walkach w
Palestynie po stronie brytyjskiej wzięły udział trzy żydowskie
bataliony.
W 1918 r. Nahum Zemach otworzył w Moskwie
(Rosja) Teatr Habimah. Dyrektorem teatru był Konstantin
Stanislavski. Sukces odniosło przedstawienie "Dybuk"
Anskiego. Wielkim przyjacielem grupy teatru był Maxim Gorky.
W 1931 r. teatr przeniósł się do Palestyny, gdzie później przekształcił
się w Teatr Narodowy.
Pod koniec I wojny światowej powszechnie
obarczano Żydów odpowiedzialnością za wojenne porażki i trudy.
Uogólniono stereotyp przynoszącego szkodę Żyda, działającego
na dodatek po stronie wroga. Ugrupowania nacjonalistyczne taką
antyżydowską agitacją tworzyły sobie masowe zaplecze zwolenników.
Do antyżydowskich niepokojów doszło
w Rzeszy niemieckiej, Rosji, Czechosłowacji i na Węgrzech.
Niemieckim Ministrem Odbudowy został
Walter Rathenau (1867-1922), później pierwszy minister Niemiec.
Popierał on niemieckich nacjonalistów i głosił hasło,
że "Niemcy muszą mieć jednego niemieckiego przywódcę".
------- Sytuacja po wojnie -------
I wojna światowa zakończyła się rozejmem
pomiędzy walczącymi stronami. W wojnie
uczestniczyło 1.506.000 żydowskich żołnierzy, z których 170
tys. zginęło. Ponad 100 tys. Żydów otrzymało odznaczenia za
odwagę.
Po zakończeniu wojny w 1918 r. pojawiły się
spory w kwestii Palestyny. Francja upierała się na tajnej umowie
Sykes-Picot, na mocy której miało powstać wielkie państwo arabsko-muzułmańskie
Zjednoczona Syria. Szejk Mekki Hussein również opowiadał się
utworzeniem jednego państwa arabskiego. Natomiast stosunek brytyjski
do Palestyny i syjonizmu był dwuznaczny.
Arabowie stopniowo coraz bardziej zdawali
sobie sprawę, że zamiast olbrzymiego państwa arabskiego otrzymali
protektoraty francuskie w Syrii i Libanie oraz brytyjskie w
Palestynie, Transjordanii i Iraku. Z układów i walk tryumfalnie
wyszedł tylko jeden klan - Saudyjczycy. Emir Fajsal, głowa Haszymidów,
cieszący się poparciem brytyjskim musiał zadowolić się Transjordanią.
Był on korzystnie nastawiony do osadnictwa żydowskiego, wyrażając
wiarę w podniesienie w ten sposób standardu życia Arabów.
11 listopada 1918 roku Polska odzyskała niepodległość
po 123 latach niewoli. Wielu Żydów dało w tym okresie świadectwo
patriotyzmu - w szeregach Legionów zginęło ich co najmniej 80,
a 190 otrzymało Krzyż i Medal Niepodległości.
W chaosie związanym
z tworzeniem państwa polskiego w 1918 r., grupy polskich kupców
i studentów piętnowały Żydów jako rzekomych zwolenników Niemców,
socjaldemokratów lub bolszewików.
W latach 1918-1920 na polskich ziemiach
pod austriackim zaborem, doszło do gwałtownych chłopskich zamieszek.
Galicyjscy chłopi wystąpili przeciwko polskim właścicielom ziemskim,
żądając radykalnej reformy rolnej. Ponieważ majątkami ziemskimi
najczęściej zarządzali Żydzi, padli oni ofiarą pogromów.
Po zakończeniu I wojny światowej, na
rzecz zagwarantowania Żydom w Polsce równych praw, zaangażowały
się Wielka Brytania, Francja i Stany Zjednoczone. Wówczas polski
narodowy demokrata Roman Dmowski (1864-1939) publicznie wystąpił
za ograniczeniem praw Żydów w Polsce. Jednakże, 28 czerwca 1919
r. Polska podpisała traktat, obejmujący między innymi ochronę
mniejszości żydowskiej.
Koniec I wojny światowej na froncie wschodnim,
nie oznaczał końca cierpień narodu żydowskiego. W wyniku pokoju
brzeskiego, zawartego między Rzeszą Niemiecką a Sowiecką Rosją,
Ukraina uzyskała niezależność. Natychmiast rozgorzała walka
o władzę pomiędzy nacjonalistami i bolszewikami,
którzy wezwali na pomoc Armię Czerwoną. Siły kontrrewolucyjne
wykorzystały tradycyjne punkty napięć społecznych i podburzyły
chłopów oraz żołnierzy przeciwko Żydom, których przedstawiono
jako komunistów. Doszło wtedy do straszliwych pogromów na Ukrainie.
Oddziały białogwardzistów wymordowały liczne żydowskie społeczności
wiejskie. Szczególnie złowrogo zasłynął Anton I. Denikin (1872-1947)
i ataman Symon W. Petlura (1879-1926). Podczas okrutnych walk
na Ukrainie, wszystkie strony dopuszczały się aktów przemocy
na ludności żydowskiej. W czasie wojny domowej na Ukrainie zamordowano
około 150 tysięcy Żydów.
W 1918 r. bolszewicka Rosja przeprowadziła
nacjonalizację przemysłu. Ofiarą nacjonalizacji padli liczni
żydowscy przedsiębiorcy. Jako następni ucierpieli kupcy. Władza
bolszewicka w sposób bezwzględny podjęła walkę z prywatnym handlem,
często rozstrzeliwując żydowskich kupców. Teraz handel był organizowany
i kontrolowany przez państwo.
Po 1918 r. antysemityzm w Stanach
Zjednoczonych stał się bardziej widoczny. Wynikał on z zazdrości
i nienawiści wobec żydowskich przedsiębiorców i finansistów.
Amerykańska organizacja rasistowska Ku Klux Klan, rozpoczęła
rozpowszechnianie "Protokołów Mędrców Syjonu".
Podobnie czynił amerykański król przemysłu samochodowego, Henry
Ford. Działalność amerykańskich antysemitów cechowała głownie
obawa przed żydowskimi rewolucjonistami. Ta fala antysemityzmu
doprowadziła do uchwalenia w latach 1921-1924 ograniczeń imigracyjnych,
które złagodzono dopiero po II wojnie światowej. Uniemożliwiło
to uratowanie wielu Żydów podczas Holocaustu.
Od wiosny 1919 r. wzmagały się arabskie manifestacje
wrogości przeciwko żydowskiej kolonizacji w Palestynie. Arabowie
byli powstrzymywani tylko obecnością w Palestynie brytyjskiego
Legionu Żydowskiego w sile 5 tys. żołnierzy w trzech
batalionach. Brytyjczycy postanowili jednak zredukować jego
siłę do kilkuset żołnierzy.
W 1919 roku w Moskwie (Rosja) odbyła się
pierwsza konwencja młodzieżowego ruchu syjonistycznego HeHalutz
(Pionier).
Lata 1919-1939 to okres wielkiego rozwoju
społeczności żydowskiej w Polsce. Trzy miliony Żydów stanowiło
około 10 % obywateli kraju. Rozkwitło życia religijne, kulturalne
i polityczne. Wielu Żydów asymilowało się.
W nowo odrodzonym państwie polskim,
Żydzi zaczęli organizować się w partie polityczne. Po lewej
stronie toczył się spór pomiędzy Polską Partią Socjalistyczną
a żydowskim socjalistycznym Bundem (Algemajner jidiszer
Arbeterbund). Bund dążył do sojuszu wszystkich lewicowych
partii. Domagał się uznania języka jidysz za język urzędowy
i przyznania prawa do samorządu. Żydowska Partia Ludowa
również domagała się uznania jidysz za język urzędowy,
a oprócz tego zagwarantowania procentowego obsadzania urzędów
państwowych i żydowskiej autonomicznej reprezentacji. Najsilniejszą
siłą polityczną byli syjoniści, rozproszeni jednak pomiędzy
liczne ugrupowania - od socjalistycznego Poalej Syjon
do religijnego Mizrachi. Jednoczył ich cel, pracy na
rzecz nowego państwa żydowskiego w Palestynie, oraz poprawy
warunków życiowych w samej Polsce. Dzieliły ich jednak poglądy
na temat sposobu zrealizowania celu. Grupa syjonistów Icchaka
Grunbauma (1879-1970) pragnęła zbudować silną pozycję Żydów
w Polsce, i prowadziła bezkompromisową politykę. Natomiast wokół
Leona Reicha (1879-1929) i Abrahama Ozjasza Thona (1870-1936)
skupili się tzw. "galicjanie". Wykazywali oni
znaczną elastyczność i wychodzili naprzeciw polskiemu rządowi
i polskim partiom politycznym przy realizacji swoich celów.
Nie chcieli oni prowokować antyżydowskich reakcji w polskim
społeczeństwie. Podobne stanowisko reprezentowało Zjednoczenie
Izraela (Agudas Isroel), będące zjednoczeniem partii
ortodoksyjno-religijnych. Zachowywali oni neutralność i popierali
polski rząd.
W owym czasie największym uczonym talmudystą
w Polsce był rabin Israel Meir Hacohen (1838-1933). Utworzył
własną jesziwę. Napisał ponad 30 opracowań na temat etyki
i prawa.
W 1919 r. niemiecki skrajny narodowy-socjalista
Adolf Hitler, rozpoczął mówić o "wydaleniu Żydów z naszego
narodu".
W 1919 r. Anton Drexler, Dietrich Eckhard
i Karl Herrer założyli w Niemczech Niemiecką Partię Pracy.
W 1919, 1920 i 1923 r. niemieckie władze
Bawarii dokonały masowych wysiedleń Żydów polskich. W latach
1919-1933 w Niemczech powstało 430 antysemickich organizacji,
które wydawały ponad 700 antysemickich gazet i magazynów. Pod
koniec 1920 r. rozprowadzono 120 tys. kopii "Protokółów
Mędrców Syjonu".
W 1919 r. niemieckim ministrem spraw wewnętrznych
został profesor prawa i przywódca berlińskiej kongregacji żydowskiej
Hugo Preuss. Współpracował przy tworzeniu konstytucji Republiki
Weimarskiej.
W 1919 r. Fritz Haber otrzymał Nagrodę Nobla
z dziedziny chemii, za odkrycie amoniaku. Jest on uważany za
"ojca trujących gazów".
W 1919 r. władze komunistyczne w Rosji rozwiązały
gminy żydowskie, a ich majątek znacjonalizowano. Wszędzie
tworzono rady (sowiety), które mogły używać języka
jidysz jako języka urzędowego i otrzymały wiele uprawnień
samorządowych.
------- Trzecia Aliyah -------
19 grudnia 1919 roku do portu Jaffa przypłynął
statek "Rusłan" z 671 rosyjskimi Żydami (przypłynęli
z Odessy) - byli to przeważnie ludzie wykształceni, uczeni,
lekarze i artyści. Do końca roku do Palestyny przybyło ogółem
2 tys. Żydów.
W latach 1919-1923 do Palestyny przybyła
trzecia fala emigracji żydowskiej, licząca około 40 tys. Żydów.
W trzeciej aliyah przeważali zwolennicy socjalistyczno-syjonistycznych
ideologii z Europy Wschodniej. Byli to najczęściej młodzi ludzie,
aktywiści organizacji syjonistycznych, bardzo często dobrze
wykształceni. Dało to potężny impuls do rozwoju osadnictwa rolniczego.
W 1919 r. Żydowski
Fundusz Narodowy (JNF - Jewish National Fund) kupił
znaczne obszary bagien w dolinie Jezreel. Przybywający do Palestyny
nowi młodzi imigranci byli właśnie tam kierowani. Zakładali
osady wiejskie, przeprowadzali melioracje, budowali drogi i
systemy nawodnień.
--------------------------------------------------
Materiały opracowywane na podstawie: patrz
.
--------------------------------------------------
CIĄG DALSZY HISTORII:
|