ŻYCIE  ŻYDOWSKIE



 - Kultura
 - Życie żydowskie
      -  Narodziny dziecka
      -  Dzieciństwo
      -  Małżeństwo
      -  Moda żydowska
      -  Śmierć





 

 

Niektórzy twierdzą, że Żydami są wyłącznie chasydzi, ze swoimi charakterystycznymi pejsami, w długich czarnych płaszczach i w czarnych kapeluszach. W rzeczywistości jednak okazuje się, że judaizm przybrał wiele różnorodnych form, a nawet małoreligijni spośród Żydów zachowują pewne obrzędy (np. obrzezanie).
    Obok ortodoksów i Żydów konserwatywnych (masorti), żyją Żydzi reformowani i liberalni, którzy kładą nacisk na etyczne zasady judaizmu, uważając surowe nakazy i zakazy Tory za inspirację, a nie obowiązek. Mniejszością religijną są Żydzi mesjańscy, którzy najczęściej znajdują swoje miejsce w którymś z wielu odłamów chrześcijaństwa. Są i zsekularyzowani Żydzi, którzy oddają się humanizmowi, całkowicie odrzucając autorytet Tanach.
    Esencją judaizmu jest przestrzeganie Prawa żydowskiego (halacha), które reguluje życie wyznawcy judaizmu tak szczegółowo, że trudno oddzielić wyznawanie religii od zajęć doczesnych. Jego podstawą jest Tora, zinterpretowana w części halachicznej Talmudu. Talmud dzieli halachę na 613 przykazań (micwot): 248 nakazów i 365 zakazów, które obejmują każdy aspekt życia, od interesów po sypialnię, od urodzin po dzieła miłosierdzia. Dla większości współczesnych Żydów, nakazy Tory nie są już prawdziwymi nakazami religijnymi, lecz tylko tradycją. Nawet religijni Żydzi nie przestrzegają wszystkich religijnych nakazów, choć zachowują niektóre z nich.


 

Najbardziej ortodoksyjni Żydzi nazywani są chasydami (lub heradim). Można ich bardzo łatwo rozpoznać po ubraniu. Mężczyźni noszą czarne kapelusze, zastępowane w szabat przez wspaniałe futrzane czapki. Zakładają białe koszule bez krawata i czarne chałaty, noszą brody oraz krótkie włosy z pejsami (peyot). Kobiety zawsze ubierają się skromnie i najczęściej w czarnym kolorze. Mężatki noszą na głowie chusty lub kapelusze. Niektóre zakładają peruki, które uważane są za nakrycie głowy.
    Zwykle sądzi się, że każdy Żyd nosi jarmułkę (kipę albo kapel), czyli małą czapeczkę przykrywającą głowę mężczyzny. W rzeczywistości jednak, Żydzi zakładają jarmułki najczęściej w synagogach. Żydzi po wiekowych doświadczeniach, nie lubią ujawniać swojej pobożności i nawet mieszkając w Izraelu, nie obnoszą się ze swoją religijnością. Jest to jednak najbardziej widoczna oznaka pobożności i przywiązania do tradycji. Rodzaj jarmułki pomaga także często określić, do jakiej grupy religijnej lub politycznej ktoś się zalicza. Ortodoksyjni Żydzi noszą czarne welwetowe mycki pod czarnymi kapeluszami. Podczas szabatu chasydzi zakładają futrzane kapelusze (shtreimel). Ogromna szydełkowa mycka, często w kolorze białym, wskazuje na chasydów lub którąś z grup ortodoksyjnych - może także wskazywać na skrajnie prawicowych osadników w Izraelu. Umiarkowanie zaangażowani w politykę ortodoksi noszą zazwyczaj gładkie, dzianinowe mycki w spokojnych kolorach (najczęściej odcienie brązu). Członkowie ruchu Mizrachi noszą niewielkie dzianinowe jarmułki, chyba wyłącznie w celu odróżnienia ich od Arabów. Prawicowych religijnych Żydów z partii Mafdal można rozpoznać po bardzo kolorowych myckach, z wielobarwnymi wzorami na brzegach. Takie jarmułki często noszą żydowscy osadnicy. Różnorodność mycek jest dużo większa i nie sposób je wszystkie opisać.

 

Życie Żydów od wieków przebiega etapami, których granice wyznaczają stosowne ceremonie. To właśnie te ceremonie podkreślają związek jednostki ze wspólnotą.

Każdy żydowski mężczyzna bez względu na wiek powinien uczęszczać do domu nauki (bejt ha-midrasz). Najczęściej znajduje się tam biblioteka dzieł rabinicznych dostępna dla wszystkich. W takim domu nauk Żydzi studiują Prawo i dyskutują nad problemami judaizmu.
    Najważniejsze miejsce w religijnym życiu Żydów zajmuje synagoga. Synagogi z zewnątrz są bardzo skromne. Nie mają żadnych kopuł ani minaretów, przypór ani iglic, i z zewnątrz często trudno wręcz trudno rozpoznać synagogę. Przyczyną tego stanu rzeczy jest fakt, że w przeszłości chrześcijaństwo i islam nie pozwalał Żydom wznosić okazałych budowli, aby nie przyćmiły one przepychem kościołów, cerkwi i meczetów. Najczęściej synagogę można rozpoznać po siedmioramiennym świeczniku (menora) lub gwieździe Dawida. Synagoga to miejsce publicznych modłów i centrum życia społecznego. Odprawia się w niej modły codziennie, w szabat i święta, a także z okazji innych uroczystości. Podywższone miejsce z pulpitem nazywa się bima. To właśnie z tego podium odczytuje się Torę.
    Zwoje Tory przechowuje się w aron ha-kodesz (hebr. Arka Przymierza, święta skrzynia). Jest to szafa, wbudowana zwykle we wschodnią ścianę, wskazującą symbolicznie kierunek Jerozolimy. Otwiera się ją podczas ważniejszych modlitw i nabożeństw, aby wyjąć z niej święte zwoje Tory. Ręcznie pisany zwój Pięcioksięgu używany do publicznego odczytywania w synagodze, nazywa się rodał. Interpretacją i wyjaśnianiem Tory, Miszny i Gemary zajmuje się rabi. Pierwotnie tytuł ten odnosił się wyłącznie do żydowskiego uczonego zajmującego się studiowaniem świętych ksiąg. Później również nadawano go żydowskim nauczycielom i uczonym cieszącym się dużym poważaniem i autorytetem religijnym, a od czasów średniowiecza duchowym przywódcom społeczności żydowskich. Od XVI wieku uroczyście wręcza się nowym rabinom smiche, czyli specjalny dyplom potwierdzający jego umiejętności nabyte w wyższej szkole rabinicznej (jesziwa) oraz nabyte prawo do pełnienia funkcji sędziego i nauczyciela.
    Przy spełnianiu wszystkich obrządków religijnych judaizmu wymagany jest "minian", czyli obecność 10 dorosłych Żydów do odprawienia modłów.

 

 

Przepisy religijne judaizmu (hebr. kaszrut) dotyczą także jedzenia i picia. W wielu miejscach można spotkać napisy: "koszerne". "Koszer" to po hebrajsku "nadający się", "stosowny", "dobry". W potocznej mowie "koszerny" oznacza "legalny", lub zgodny z przepisami. Jeśli nie jest koszerne, to jest trefne (hebr. trefa lub w jidysz treif), czyli nieczyste.
    Koszerna kuchnia jest bardzo smaczna, a dodatkowo jest niezaprzeczalnie zdrowa. Nigdy nie spotkamy mięsa wieprzowego bądź skorupiaków. Ortodoksyjni Żydzi dodatkowo przestrzegają wiele szczegółowych przepisów, np. nie spożywają razem potraw mlecznych i mięsnych.


Ultraortodoksi nawet w najupalniejsze dni nie zdejmują ciężkich czarnych ubrań, futrzanych kapeluszy (sztrejmł) oraz gartla, opasującego brzuch i oddzielającego święte części ciała od pospolitych. Ultraortodoksyjny Żyd to frumer. Kobiety noszą peruki i skromne stroje, suknie z długimi rękawami, zapięte wysoko pod szyją. Noszenie peruk (szeitł) przez zamężne kobiety jest od XV wieku uznawane za religijny obowiązek. Współcześnie ortodoksyjne Żydówki nie golą już głowy, tylko chowają włosy pod perukę.

 




Na poczatek
  Izrael Kultura Historia Turystyka Pomoc duchowa Żydzi w Polsce Czasy i Fakty

Copyright ©2003-2014 by Gedeon