Ireneusz - łac. Ireaneus, gr. Eirenaios.

Ireneusz urodził się między rokiem 115 a 125 w Smyrnie, albo blisko Smyrny w Azji Mniejszej i tamże stał się zdolnym uczniem Polikarpa, który z kolei był wcześniej uczniem apostoła Jana. Od Polikarpa przejął bogaty zasób Prawdy i Ducha tej Prawdy, jak również pewne opisy z życia Jana nie zapisane w Piśmie Świętym. Później został wysłany jako misjonarz do Galii (dzisiejsza Francja), następnie do Lyonu i Vienne, gdzie został biskupem w 178 roku. Tam, a także w innych miejscach, pracował słowem żywym i pisanym z wytrwałością i powodzeniem. Po roku 190 nie można znaleźć żadnych pewnych śladów Ireneusza, chociaż tradycja zapoczątkowana kilka stuleci później - co jest niemal pewnym dowodem jej niewiarygodności - mówi, że zmarł jako męczennik w 202 roku.

Ireneusz pośredniczył między Wschodnim a Zachodnim Kościołem w sporze o datę obchodzenia Wielkanocy. W owym czasie rzymski biskup Wiktor w radykalny sposób zerwał społeczność ze Wschodnimi braćmi, ponieważ oni trzymali się daty 14-go dnia miesiąca Nisan jako właściwej do obchodzenia Wielkanocy. Metoda ta była przeciwna innowacji Kościoła Rzymskiego.
    Ireneusz pośrednicząc w tym sporze usiłował zachować ich całość - katolickość - będącą przeciwną rozłączeniu. Główną więc pracą Ireneusza było nauczanie prawdy o jednym Kościele, jako całości i o jego szafarstwie Prawdy, sprzeciwiając się separatyzmowi nauczanemu przez fałszywych nauczycieli Gnostycyzmu, który był kombinacją pogańskich (perskich, hinduskich egipskich, greckich) poglądów z różnymi przekręceniami poglądów chrześcijańskich.

Prawdopodobnie najbardziej niebezpieczną nauką dla Kościoła był w owym czasie Gnostycyzm. Gnostycyzm był mieszaniną idei pogańskich, żydowskich i chrześcijańskich. Nauczał, że najwyższy Bóg jest nieznany i niepoznawalny, a także, sprawił, że wyemanowały z Niego dobre cechy, które rozwinęły się w osobowe istoty duchowe. Według niego Chrystus był jedną z najwyższych takich istot. Uważając materię za siedzibę zła, jego wyznawcy nauczali, że Jezus nie przyjął prawdziwego ciała, ani też naprawdę nie umarł. Ciało Jezusa było dla nich pozornym ciałem, które zostało ukrzyżowane i z tego powodu jego śmierć była tylko śmiercią pozorną. Jezus nie był dla nich odkupicielem, lecz nauczycielem i przykładem na drodze ascezy. Według gnostycyzmu istoty ludzkie są połączeniem ducha i materii. Konieczne było uwolnienie duchów z ich naturalnych ciał, co chciano osiągnąć przez "naukę" (gnom, gr. "nauka"). Oni także angażowali się we wszelkiego rodzaju akty samozaparcia w celu umartwienia ciała, a niektórzy oddawali się wszelkim rodzajom rozpasania, by nabrać do niego zupełnej odrazy. Ich doktryna o zbawieniu była doktryną opartą na uczynkach. Prawie wszędzie obok Kościoła Chrześcijańskiego istniał Kościół Gnostyczny. Stanowił on poważne zagrożenie dla Kościoła, ale zniszczenie jego wpływu wymagało wielkich wysiłków ze strony tak wybitnych jednostek jak Ireneusz, Tertulian i Hipolit, przy współpracy innych.

Ruch ludu Bożego zapoczątkowany przez Ireneusza był niewątpliwie czynny w zwalczaniu Gnostycyzmu. Pomiędzy 170 a 203 rokiem Ireneusz zwalczał gnostyczną konglomerację Marcjona wykonaną z czterech Ewangelii (powstałą między 144 a 150 r.) oraz zwalczał tzw. piątą Ewangelię napisaną około 140 roku przez największego z gnostyków Walentyniana i nazywaną Ewangelią Prawdy, którą Walentynian uważał za tak prawdziwą jak cztery Ewangelie. Ireneusz zwalczał także alogianów, którzy odrzucili Ewangelię Jana z powodu jej nauk o Logosie, jak również zwalczał niektóre sekty wyłącznie posługujące się Ewangeliami Mateusza lub Marka. Ireneusz przedstawiał cztery Ewangelie i nauczał, że lekceważenie tych czterech Ewangelii jest bluźnierstwem przeciw Bogu i Chrystusowi. W ten i inne sposoby Ireneusz walczył z gnostycyzmem, który zarówno wewnątrz Kościoła jak i poza nim starał się zniszczyć Prawdę i Kościół, unicestwiając je zupełnie przez sekciarstwo. Ich twierdzeniu, że ich nowa doktryna była właściwa nauką Kościoła przeciwstawił Ireneusz myśl, że tylko to, co jest powszechną wiarą wszystkich chrześcijan od czasu Apostołów może być Prawdą i że ten jest tylko prawdziwy Kościół, który utrzymał tę wiarę nieskażoną od czasów apostolskich. Nauka jego wypowiedziana wtedy, w czasie tak mało odległym jeszcze od dni Apostołów była niewątpliwie prawdziwą. W rezultacie rozwinął się poważny ruch lud Bożego, którego hasłem stało się: "Jest tylko jeden Kościół Boży, strażnik i wykładowca Prawdy".

Głównym utworem literackim napisanym przez Ireneusza (lata 180-185) było dzieło spisane w pięciu księgach zatytułowane "Przeciw herezjom". Oryginały greckie zaginęły. Zachowały się jednak ich przekłady na łacinę zatytułowane "Adversus haereses". W tym wielkim dziele Ireneusz wystąpił publicznie przeciw wszystkim herezjom. Wytrwale bronił Prawdę chrześcijańską przeciw wszelkiemu błędowi, jaki powstawał do jego czasów i który zetknął się z chrześcijaństwem. Wiedzę na temat Gnostycyzmu czerpał z ówczesnych dzieł, które zaginęły.
    Podczas swego zajęcia ustną i literacką pracą tego rodzaju, dał on prawdę, iż jeden cały Kościół jest szafarzem Prawdy, przy pomocy której rozpoczął wielki ruch ludu Bożego, w celu zachowania całości Kościoła przeciw ruchom separatystycznym, powstającym tak wewnątrz jak i na zewnątrz Kościoła. On też wyrażał się o kościele, iż Kościół jest "niebem ratunku, środkiem zbawienia, wejściem do żywota, rajem na tym świecie, z którego drzew, to jest Pism Świętych, możemy jeść, oprócz drzewa wiadomości dobrego i złego". "Gdzie jest Kościół, tam jest Duch Boży; a gdzie Duch Boży, tam jest wszelka łaska". "Kto odłącza się od Kościoła, wyrzeka się społeczności Ducha Bożego". "Tylko przy piersiach Kościoła możemy być ożywieni". "Do niego musimy uciec się, by stać się uczestnikami Ducha Świętego". "Heretycy są nieprzyjaciółmi Prawdy i katolickości (całości) jednego Kościoła".

Chociaż Tertulian z Kartaginy, w Afryce, został specjalnym pomocnikiem Ireneusza, dowód istnieje wskazujący, iż Ireneusz uznał za koniecznie niezbędne walczenie przeciwko wierze swego towarzysza otwarcie wierzącego w nieśmiertelność duszy. Ten pogański pogląd zaczynał wtedy przeważać i zniweczył dzieło Chrystusa.

Wydaje się, że Ireneusz jest trzecim członkiem Gwiazdy Smyrneńskiego Kościoła. W swym szafarstwie Prawdy Jego główną pracą było nauczanie prawdy o jednym Kościele jako całości, przeciwko fałszywym separatystycznym naukom Gnostycyzmu, który starał się zniszczyć Prawdę i Kościół przez sekciarstwo. Nauczał on, iż tylko te doktryny, które były powszechnie wyznawane przez Chrześcijan od czasów Apostołów mogą być Prawdą, i że prawdziwym może być jedynie ten Kościół, który zachował swą wiarę nieskalaną wszędzie od tamtych dni.
    W ten sposób Ireneusz zapoczątkował naukę, która stała się szafarską doktryną ruchu ludu Bożego wówczas rozpoczętego, by zachować katolickość - całość i powszechność - Kościoła w ramach przeciwstawiania się separatystycznym ruchom z wewnątrz i zewnątrz. Jeden Kościół Boży jest kustoszem i zarządcą zbawiennej Prawdy. Dzięki jego wysiłkom, bardziej niż wysiłkom kogokolwiek innego, Gnostycyzm otrzymał śmiertelny cios. Jednak ten ruch ludu Bożego później został wypaczony i stał się Kościołem Rzymskokatolickim.

Ireneusz napisał: "Albowiem życie nie powstaje z nas ani z naszej własnej natury, lecz jest udzielane według łaski Bożej". Jego nagrodą z pewnością jest nieśmiertelność.

- informacje zaczerpnięte z miesięcznika religijnego "Teraźniejsza Prawda" nr 477.