Zgodnie z Zakonem święto Jom Kippur było
okresem szczególnego publicznego nabożeństwa. Było to święto
uroczyste. Jedno z pięciu wyznaczonych przez Boga świąt, które
Izrael miał obchodzić każdego roku.
3 Księga Mojżeszowa (Wajikra) 23:26-32
mówi:
"Dalej
Pan powiedział do Mojżesza:
'Dziesiątego
dnia siódmego miesiąca jest Dzień Przebłagania.
Będzie
to dla was zwołanie święte.
Będziecie
pościć i będziecie składać dla Pana ofiary spalane.
W
tym dniu nie będziecie wykonywać żadnej pracy,
bo
jest to Dzień Przebłagania,
ażeby
dokonano przebłagania za wasze winy
przed
Bogiem waszym, Panem.
Każdy
człowiek, który nie będzie pościł tego dnia,
będzie
wyłączony spośród swego ludu.
Każdego
człowieka, który będzie pracował tego dnia,
wytracę
spośród jego ludu.
Żadnej
pracy nie będzie wykonywać.
Jest
to ustawa wieczysta dla wszystkich pokoleń,
we
wszystkich waszych siedzibach.
Będzie
to dla was uroczysty szabat.
Będziecie
pościli.
Dziewiątego
dnia miesiąca, wieczorem,
to
jest od wieczora do wieczora, będziecie obchodzić was szabat'."
Dzień Pojednania (Jom Kippur) był więc na
pewno świętem obowiązkowym. Bóg nakazał Swemu ludowi obchodzić
go uroczyście jako zgromadzenie święte.
Jom Kippur to Dzień Pojednania z Bogiem.
Hebrajskie słowo "kippur" pochodzi od słowa
"kappara", co oznacza: "przebaczenie".
Święto Jom Kippur jest poprzedzone dziesięcioma
dniami postu (1-10 tiszri), zwanymi "strasznymi dniami"
(hebr. "Jamin Nora'im"). Istotą tego okresu
jest odpowiednie przygotowanie się do święta Dnia Pojednania.
To czas, w którym post, umiar w jedzeniu, powinny dopomóc człowiekowi
w procesie pokuty - rzeczywistego uznania własnej grzeszności,
żalu za popełnione przewinienia, przeproszenia Boga za złe uczynki,
uczynienia wysiłku aby wynagrodzić bliźnim popełnione przewiny
i uzyskania w miarę możliwości przebaczenia, dokonania rzeczywistej
przemiany serca na zasadzie odstąpienia od złego i przywiązania
się do dobrego. Tak więc, nie wystarczą tylko dobre uczynki,
ale potrzebna jest jeszcze skrucha i żal za grzechy. To czas
pokuty za popełnione zło względem innych ludzi i względem Boga.
Szabat poprzedzający święto Jom Kippur to
Szabat Szuwa (Tszuwa). Nazywany jest tak, ponieważ Haftora
na ten Szabat rozpoczyna się słowami: "Szuwa Izrael"
- "Powróć Izraelu!" (Ozeasz 14:2-10). Zwyczajem
jest, że rabin danej synagogi przemawia i nawołuje zgromadzenie
do pokuty i skruchy. Odczytywany jest także Joel 2:11-27 oraz
Micheasz 7:18-20.
W dzień poprzedzający Jom Kippur pobożni
Żydzi czynią ostatnie przygotowania do uroczystego święta.
1.) jest to
czas odwiedzania grobów bliskich, odwiedzania przyjaciół,
krewnych
i znajomych, aby prosić ich o przebaczenie przewin.
2.) niektórzy
praktykują rytuał "kaparot" ("odkupienie"),
w którym
uczestniczący
Żydzi wierzą, że uzyskują symboliczne oczyszczenie
się
z grzechów. Rytuał opiera się na wierze w możliwość wykupienia
swojej
duszy, poświęcając w zamian za nie koguta (mężczyzna) lub
kury
(kobieta). Przed złożeniem ofiary nad ptakiem odmawiana jest
odpowiednia
modlitwa oczyszczająca. Podczas modlitwy osoba
składająca
ofiarę, bierze ptaka w prawą rękę i trzykrotnie obraca
go
nad swoją głową. Odmawiana formułka słowna mówi, że ten
ptak
jest symbolicznym odkupieniem za złe uczynki popełnione
wobec
Boga. Następnie ptak jest zabijany i jedzony podczas posiłku
poprzedzającego
post Jom Kippur. Bardzo często mięso zabitego
ptaka
jest przekazywane ubogim rodzinom na ten przed postny
posiłek.
Współcześnie coraz częściej przyjmuje się zwyczaj, w
którym
w chusteczkę wkłada się odpowiednią ilość pieniędzy (cena
ptaka)
i kręci się zawiązanym węzełkiem nad głową. Po tej ceremoni
pieniądze
przekazuje się ubogim.
3.) jako znak
oczyszczenia rytualnego, pobożni Żydzi biorą kąpiel w mykwie.
Jeżeli
nie mogą się obmyć w mykwie, wówczas muszą przynajmniej
wylać
na siebie jednym nieprzerwanym strumieniem określoną ilość
wody.
4.) w czasie
popołudniowej modlitwy (Mincha przed Jom Kippur) odmawiane
są
specjalne prośby (tachnunim) podobne do tych, które odmawiane
są
w sam Jom Kippur. Modlitwa ta zawiera Widui, czyli spowiedź
z
grzechów
które uczyniły osoby prywatne oraz uczyniła cała
społeczność
synagogi.
5.) po modlitwie
popołudniowej micwą jest spożycie ostatniego posiłku przed
postem.
Nie powinno się jeść żadnej potrawy, po której chciało by
się
pić. W ten szczególny dzień do jedzenia podaje się kreplach
w
rosole,
kurczak z rosołu, puree z ziemniaków, jarzyny i kompot.
W
dzień poprzedzający Jom Kippur należy najeść się do syta, lecz
potrawy
nie powinny być zbyt słone, pieprzone lub ostro
przyprawione,
aby nie wywoływać łaknienia następnego dnia.
Niektórzy
maczają chałkę w miodzie tak, jak na Rosz Haszana.
Posiłek
powinien być uroczysty i dostatni. Następnie, tuż przed
zachodem
słońca zaczyna się całodobowy post, będący jednym z
najważniejszych
elementów Jom Kippur.
6.) podobnie
jak w Szabat i święta, w rodzinnym domu zapala się
odpowiednio
wcześniej świece i odmawia błogosławieństwo.
Po
zapaleniu świec ojciec rodziny błogosławi dzieci, podobnie jak
w
Szabat.
W Jom Kippur mężczyźni zwykle ubierają się
w Kitel (specjalną białą szatę nakładaną na normalne
ubranie), kobiety także wkładają białe ubrania. Biel symbolizuje
odkupienie za grzechy.
1.) w Jom Kippur
pobożnym Żydom nie wolno wykonywać zakazanych
czynności
(melachy). Dodatkowo zakazane jest jedzenie i picie,
mycie
się dla przyjemności, smarowanie olejkami (makijaż) dla
przyjemności,
zakładanie skórzanego obuwia dla przyjemności i
współżycie
małżeńskie.
2.) w Izraelu
tego dnia ustaje całe życie publiczne. Wszystkie instytucje
oraz
sklepy
są zamknięte. Zatrzymana jest komunikacja publiczna i
prywatna.
W domach ortodoksyjnych Żydów nie otwiera się nawet
drzwi
ani nie podnosi słuchawki telefonu. Jest to dzień całkowitego
postu.
3.) uroczyste
nabożeństwo w synagodze zaczyna się wieczorem. Mężczyźni
nakładają
wieczorem tałes - jest to jedyny wieczór roku, w którym
nakłada
się tałes (tałes zakłada się najczęściej do modlitwy
porannej).
W Jom Kippur wymagane są trzy obowiązki: żal za
grzechy
przeszłości (uświadomienie sobie własnych grzechów),
wyznanie
winy i postanowienie poprawy w przyszłości.
Najważniejszym
punktem liturgii jest publiczne wyznanie win, czyli
odmówienie
modlitwy, w której wymienione są moralne
wykroczenia.
W tej uroczystej atmosferze pokuty i oczyszczenia,
śpiewane
są hymny wyrażające ludzką niedoskonałość i bezmiar
Bożego
miłosierdzia. Wśród odmawianych modlitw na szczególną
uwagę
zasługuje Kol Nidre (aram. "wszystkie ślubowania").
Modlitwa
ta,
będąca jedną z najświętszych żydowskich modlitw, jest prośbą
o
unieważnienie ślubów złożonych Bogu nieświadomie lub pod
przymusem.
Wyraża ona głęboką świadomość faktu, że człowiek
nigdy
nie jest w stanie w pełni dotrzymać zobowiązań, obietnic i
ślubów
złożonych Bogu. Człowiek może stawać przed swym Bogiem
jedynie
jako ten, który potrzebuje Jego przebaczenia.
Modlitwa
Kol Nidre pochodzi od Marranos (Żydów hiszpańskich,
którzy
siłą byli zmuszani do przyjmowania chrześcijaństwa). Marrons
na
zewnątrz zachowywali się jak chrześcijanie, lecz w ukryciu
zachowywali
tradycję żydowską. Jom Kippur był jedynym dniem
kiedy
narażając własne życie, przychodzili do synagogi - chcieli
bowiem
unieważnić przed Bogiem te przysięgi, którymi związali się
nie
z własnej woli i przeprosić Boga za to, że publicznie nie
zachowywali
się jak Żydzi.
4.) rano odmawiana
jest modlitwa Szachrit, podczas której rozpoczyna się
czytanie
Haftory na rano. Jest to fragment 3 Księgi Mojżeszowej
(Wajikra)
16:1-34, który opisuje służbę Najwyższego Kapłana w
Świątyni
podczas święta Jom Kippur. Następnie odczytywane jest
tekst
z 4 Księgi Mojżeszowej (Bemidbar) 29:1-6, który mówi
o źródle
ustanowienia
święta i składanych wówczas ofiarach. Na
zakończenie
po odczytywaniu Tory cytowany jest fragment z
proroka
Izajasza 57:14-58:14, który opowiada o prawdziwej
pokucie.
Prorok Izajasz mówi, że prawdziwa pokuta to rzeczywista
przemiana
człowieka, a rzeczywista skrucha owocuje dobrocią dla
bliźnich.
5.) po odczytaniu
tekstów z Tanach, odmawiana jest modlitwa Musaf,
po której
odczytuje
się fragment Pi'ut omawiający służbę Najwyższego
Kapłana
w Świątyni podczas święta Jom Kippur.
6.) popołudniowa
modlitwa Mincha rozpoczyna się odczytaniem tekstu z
3
Księgi Mojżeszowej (Wajikra) 18:1-30, który omawia temat
świętości
małżeństwa oraz rodziny, i różne aspekty dotyczące
czystości
małżeńskiej oraz nadużyć z tym związanych. Jako Haftorę
czyta
się Księgę Jonasza, która mówi o pokucie całego miasta
Niniwy.
Księga ta udawania, że skrucha i pokuta są możliwe.
Odczytywany
jest także prorok Micheasz 7:18-20, który to piękny
fragment
zacytuję:
"Któryż
Bóg podobny Tobie,
który
oddalasz nieprawość,
odpuszczasz
występek reszcie dziedzictwa Twego?
Nie
żywi On gniewu na zawsze, bo upodobał Sobie miłosierdzie.
Ulituje
się znowu nad nami,
zetrze
nasze nieprawości
i
wrzuci w głębokości morskie wszystkie nasze grzechy.
Okażesz
wierność Jakubowi, Abrahamowi łaskawość,
co
poprzysięgłeś przodkom naszym od najdawniejszych czasów".
7.) dodatkowo odmawia
się modlitwę Ne'ila (odmawiana tylko jeden raz w
roku).
Jest to punkt kulminacyjny Jom Kippur. Głos rogu kończy
modlitwę
i jednocześnie ogłasza koniec święta Jom Kippur.
8.) po skończonym
poście (25 godzin), po błogosławieństwie wina i
odmówieniu
modlitwy kiduszowej spożywane są najpierw bardzo
lekkie
potrawy. Podawana jest filiżanka kawy lub herbaty z
piernikiem,
biszkoptem albo ciastem piaskowym. Następnie podaje
się
kanapki z serem, jajkiem lub siekanym śledziem. Dopiero później,
po
godzinie, podaje się przygotowane poprzedniego dnia dania
szabatowe
lub inne świąteczne. Głównym daniem jest rosół z
makaronem,
drób z warzywami i sałaty. Na deser strudel.
Fragment modlitw na Dzień Pojednania:
"Boże nasz
i Boże praojców naszych,
oby
doszła przed Ciebie modlitwa nasza,
a
nie odwracaj się od błagania naszego,
bo
nie jesteśmy tak zuchwałego oblicza,
ani
zatwardziałego karku, by mówić przed Tobą:
Wiekuisty,
Boże nasz i Boże praojców naszych,
sprawiedliwi
jesteśmy i nie grzeszyliśmy
-
zaiste myśmy zgrzeszyli (...)
Odstąpiliśmy
od przykazań Twoich i od Praw Twoich dobrych
i
nie dały korzyści nam,
ale
Tyś sprawiedliwy we wszystkim, co przyszło na nas,
gdyż
prawdę wykonywałeś, a myśmy złoczynili (...)
Cóż mamy
mówić przed Tobą? siedzący na wyżynach!
i
cóż powiemy Tobie, tronujący w niebiosach!
czyż
nie wszystko tajne i jawne Ty znasz? (...)
Ty znasz
tajemnice świata i najskrytsze tajniki wszystkich żyjących.
Ty badasz wszystkie
zakątki wnętrza i doświadczasz nerwy i serce.
Nie ma rzeczy
ukrytej przed Tobą i nic tajnego przed oczyma Twymi.
A zatem oby
było wolą Twoją,
Wiekuisty,
Boże nasz i Boże praojców naszych,
abyś
dał przebaczenie nam za wszystkie grzechy nasze,
i
odpuszczenie nam za wszystkie winy nasze
i
wybaczenie za wszystkie błędy nasze (...)
Pamiętaj
nas, Wiekuisty, Boże nasz,
w
nim [Dniu Pojednania] ku dobremu
i
obdarz nas w nim błogosławieństwem
i
dopomóż nam w nim do życia.
A słowem zbawienia
i miłosierdzia osłoń nas
i
bądź nam łaskawym i zmiłuj się nad nami
i
zbaw nas, gdyż do Ciebie zwrócone są oczy nasze,
gdyż
Bogiem, Królem najlitościwszym i najmiłosierniejszym jesteś
Ty."
|