Bóg określił miesiąc Nisan jako początek miesięcy nowego roku,
ale z czasem Żydzi uznali za początek roku pierwszy dzień miesiąca
Tiszri, kiedy to przypada Święto Trąbek (hebr. Rosz
ha-Szana).
Żydowski Nowy Rok jest obchodzony przez dwa dni. Święto
to ma podwójny sens: jest rocznicą stworzenia świata, dniem
odnowienia więzi z Bogiem i dniem zapisu. W tych dniach autorytet
niebiański decyduje o tym, co ma spotkać każdego w ciągu nadchodzącego
roku.
Poprzedniego dnia należy się wykąpać,
ostrzyc włosy i idąc do synagogi ubrać się w odświętne
nowe rzeczy. Kobiety stroją się w najcenniejszą biżuterię.
Modlitwy w synagodze rozpoczynają
się wieczorem. Pobożni Żydzi dokonują rachunku sumienia przed
Bogiem. W czasie modłów rozlega się dźwięk "szofaru"
- rogu kozła lub barana, którego zakrzywienie ma przypominać,
że człowiek powinien ugiąć się przed wolą Bożą. Róg przypomina
też, że Abraham był gotów ofiarować swego syna, lecz z łaski
Bożej w ofierze został złożony baran. Zwyczaj trąbienia w szofar
leży u źródła nazwy Święta Trąbek.
"Pan przemówił do Mojżesza:
Ogłoś to synom Izraela: w pierwszym dniu siódmego miesiąca obchodzili
uroczysty szabat: trąbienie w róg i uroczyste zgromadzenie
(...)" (3 Mojż. 23:23-25).
Dęcie w szofar jest ustanowieniem
"dnia sądu", choć Żydzi normalnie rozumieją
je jako wołanie do Boga o miłosierdzie. Głos rogu ma
trzy najważniejsze znaczenia: ogłasza ukoronowanie Boga jako
Króla Wszechświata, budzi żal za grzechy i chęć powrotu do Boga.
O tym przypomina róg słyszany na górze Synaj, kiedy przyjęto
od Boga przykazania Prawa Mojżeszowego.
Przewodnią myślą tego Święta
jest stawienie się z własnymi grzechami przed Sądem Bożym.
Jest to wyraźnie podkreślone w uroczystej modlitwie mówiącej
o Bogu jako o Sądzącym i Królującym nad całym wszechświatem.
Nie jest to sąd nad światem, lecz nad czynami jednostek. W wyniku
Sądu Bożego jedni zostają zapisani do księgi życia, drudzy
do księgi śmierci - los trzeciej grupy rozstrzygnie się w Jom
Kippur. Dlatego czas łączący Rosz Haszana z Jom
Kippur jest okresem pokuty.
Praktykowany jest ludowy zwyczaj wyrzucania
grzechów do wody (hebr. "taszlich") w postaci
zapisanych kartek lub kamyków. Rytuał ten związany jest z cytatem
z proroka Micheasza 7:18-20.
Po religijnych obrzędach składa się życzenia,
aby być zapisanym u Boga i zatwierdzonym na dobry rok. Składa
się życzenia: "Obyście byli zapisani na Dobry Rok!"
(hebr. "Leszana towa tikatwu!") i "Szczęśliwego
roku!" (hebr. "Szana towa!").
W domu, pierwszego wieczoru Rosz Haszana
spożywa się chałę moczoną w miodzie. Głowa domu podaje żonie
kieliszek wina i kroi dla niej chałę z miodem. Odmawia się specjalną
modlitwę: "Boże - daj słodki rok". Spożywanie
słodkich pokarmów w czasie tego święta ma znaczenie metaforyczne,
symbolizujące błogosławieństwo i obfitość. Podczas uroczystej
kolacji je się głowę ryby lub cielęcia, co ma symbolizować początek
roku. Tradycyjnie podaje się karpia faszerowanego albo nadziewanego,
kreple w rosole, zupę owocową z kluseczkami albo smażonymi paluszkami,
mostek cielęcy albo pieczeń, drób pieczony, świeże owoce i kompot.
Podczas Rosz Haszana jest zwyczaj
podawania plasterków jabłek maczanych w miseczce z miodem, co
ma oznaczać słodki iszczęśliwy rok. Po błogosławieństwie nad
jabłkiem mówi się: "Niech będzie Twoją wolą obdarzyć
nas dobrym i słodkim rokiem". Marchewka podawana w
tej samej formie oznacza pomyślność w nadchodzącym roku. Podaje
się więc cymes marchewkowy albo budyń z marchwi.
W czasie drugiego wieczoru spożywa się
nowy, nie jedzony jeszcze w tym sezonie owoc. W Izraelu tradycyjnie
jest to owoc granatu - podobno zawiera 613 nasion, czyli dokładnie
tyle, ile jest przykazań w Torze. Popularnym ciastem
podawanym na deser jest piernik, podawane są też chały i farfelki
do zupy. Nie podaje się potraw kwaśnych ani gorzkich.
Żydzi marokańscy nie jedzą np. czarnych
oliwek ani bakłażanów, podają natomiast daktyle maczane w cukrze.
Żydzi wschodnioeuropejscy nie jedzą pikli, chrzanu, ogórków
kwaszonych.
Rosz Haszana nieustannie pozostaje
świętem radosnym, świętem wiary w miłosierdzie Boże.
Fragmenty modlitwy noworocznej:
"(...)
Pamiętaj nas, Wiekuisty, Boże nasz, w dniu tym, ku dobremu
i obdarz nas w nim błogosławieństwem i dopomóż nam w nim do
życia. A słowem zbawienia i miłosierdzia osłoń nas i bądź nam
łaskawym i zmiłuj się nad nami i zbaw nas, gdyż do Ciebie zwrócone
są oczy nasze, gdyż Bogiem, Królem najlitościwszym i najmiłosierniejszym
jesteś Ty (...) Boże nasz i Boże praojców naszych, króluj
nad całym światem w chwale Twej i wznieś się nad całą ziemię
w wspaniałości Twej i zajaśnij w blasku wzniosłej potęgi Twej
nad wszystkimi mieszkańcami wszechświata, ziemi Twej, i niech
pozna każde stworzenie, że Ty stworzyłeś je (...) i niech
głosi wszystko, co ma duszę w tchnieniu swoim: Wiekuisty, Bóg
Izraela, jest Królem, a królowanie Jego wszystkim rządzi."
"Haftora"
odczytywana podczas:
pierwszego dnia - 1 Mojż. 21; 4 Mojż. 29:1-6; 1 Sam. 1:1-2:10.
drugiego dnia - 1 Mojż. 22; 4 Mojż. 29:1-6; Jer. 31:2-20.
|